Edmond Sacré Portret van een stad - Gent Cultuurstad vzw ...

Edmond Sacré, bekend fotograaf, wacht
beneden op ze. Alles is opgesteld. Nu alleen
nog fotograferen. Hij vraagt zich af
— hij liberaal, niet godsdienstig, maar in
zijn werk voortdurend met de architectuur
van de kerk aan de slag — wat het met
deze vrouwen is, deze vleselijke (toch?)
wezens. En daar zijn ze dan. Ze moeten de
magische grens over die coulissen en scène
scheidt. Eén na één. Ze moeten er in fel
licht een houding aannemen, aangeduid
door de fotograaf. Ze moeten het hoofd
zus of zo houden, raakt hij ze aan?), stilstaan
(hun gelaat, hun lichaam helemaal
geven). Natuurlijk, Sacré weet dat allemaal
zoals een therapeut van zijn cliënten: daar
moeten ze allemaal door.
Sacré, die toch niet anders kan dan de
ene kloosterlinge mooi te vinden en de andere
ook bij nader toezien, zij het op een
andere manier. Hij kijkt naar jonge vrouwen
in een ruwe blauwe gedrapeerde stof. Hij
zet ze onder de stolp van zijn kader, hij
weet dat hij die stolp straks mag wegnemen
om te ontwikkelen, te bestuderen, te
retoucheren (aanraking) af te dekken en af
te drukken. Zo vaak en zo dicht komt hij
bij de zuster. (Deze spectaculaire portretten
moet je — het kan niet anders — als
novellen lezen. Als een de Maupassant.)
Sacré in het begijnhof want de zusters
kunnen niet naar zijn atelier in de stad.
(Zie je dat al gebeuren?) Hij moet zelf
maar ter plaatse een portretstudio improviseren.
Zusters van verschillende rang en
leeftijd. Ze zijn uitzonderlijk. De pose is
ernstig, de drapering van textiel is streng,
de zelfstandigheid van deze jonge vrouwen
overdonderend. Ver van de verplichte rituelen
van de commerciële carte de visite.
De zusters staan er, gebeiteld op de grond,
in hun blauw habijt, met reserve, rechte rug,
niet breekbaar, maar een onbuigzaam ‘vooruit’,
‘de wereld wacht niet, wij willen er zijn’.
Geen van deze beelden is barmhartig, zegt
een genereus ‘kom’. Terwijl de mensen van
stand zich achter de werkwijze van de fotograaf
verbergen, ligt hier alles op tafel, een
roeping, een karakter en de vrouw natuurlijk
ook, onvermijdelijk, onherroepelijk.
Maar er is toch iets dat bij al het enthousiasme
voor deze beelden twijfel, reserve,
verwarring, zelfs een zekere angst wekt.
Iets ondergraaft na afwegen en overdenken
deze portretten. Is de reeks niet té strak
gehouden, té inventariserend, te veel een
serie? Bovendien staan ze ongemakkelijk
[58]
of toch veeleisend recht. Daardoor is er
minder speelruimte en variatie. Is dat
het gebod van de grootjuffer, of van het
project dat tot nu niet werd opgemerkt,
meegesleept als men is door alle verhalen
die zich errond gesponnen hebben?
Zouden het beelden zijn voor onderzoek?
Die gedachte dringt zich ontluisterend aan
de kijker op. Functionele foto’s als voor
een cataloog van beroepskledij (leraars
met kiel, verpleegsters met witte schort,
lijkdragers en leden van de burgerwacht)?
Deze zusters tonen gewoon wat ze dragen
al naargelang hun plaats in de hiërarchie,
hun verschillende functies, de religieuze
diensten. Studiemateriaal ook. Om dat te
kunnen heeft de fotograaf een minimum
aan inzicht in zijn onderwerp nodig. Welke
kledij, voor welke plaats in de hiërarchie,
voor welke activiteit overdag? Kostuumstudie,
ook voor Sacré.
Dan twijfel je toch weer. Onder het
functionele showen priemt als door een
dicht wolkendek een lichtend gelaat, een
intense uitdrukking, een duidelijke manier
om een religieuze vrouw te zijn. Ze staan
er niet meer oneigen, een habijt tonend,
maar als een eigen zelf. Deze vrouwen zijn
geen fotomodellen. Soms zijn ze zelfs charmant,
levendig en ja, zelfs een beetje ijdel.
Die belangstelling van een man brengt
ze even uit hun regel. Ze zien dat Sacré,
dat de fotograaf niet anders kan dan hen
ook als vrouw te bekijken. Zijn woorden
die aanwijzingen geven raken hen aan.
Daar heb je zelfs geen hand voor nodig.
Beslist, straks zullen ze verward als
ze zijn, ook nog berispt moeten worden!
— De moderne Wereld
Fabriek, arbeid, snelheid, transport, concentratie.
Sacré, die een kwarteeuw lang
zijn natuurlijke habitat had in geschiedenis,
geleerde architectuur, aangelegde pleinen,
wordt fotograaf van de industrie, zet zijn
camera in een fabriekshal, fotografeert
machines, overziet een fabrieksterrein, het
kanaal, de haven. [afb.19] Sacré stond gisteren
nog in een straatje, met winkel en een
groepje joelende kinderen; kloeke wandelingen.
Morgen moet hij de stad uitrijden,
in koets of auto. De steenweg op, bomen
langs de weg, weinig verkeer. De kasseiweg,
dan linksaf, een laan op, een poort,
geen landschap maar een terrein, geen gebouw
maar een loods, geen huis maar een
hal. Camera uitpakken, klamme handen: