Edmond Sacré Portret van een stad - Gent Cultuurstad vzw ...

deels is voltooid, publiceert hij de sectie
uit A Gand over het Gravensteen deels
opnieuw als Le Château des comtes de
Flandre. Notice historique et description
du monument. Het werk herinnert uitdrukkelijk
aan de laat-negentiende-eeuwse
debatten en besteedt beduidend minder
aandacht aan het gerestaureerde monument
dan aan de verdwenen ruïne.15
Naast het eerbiedwaardige paar van het
Gravensteen en de Sint-Baafsabdij vindt
het Belfort moeilijk een plaats in A Gand.
Heins zoomt bovendien onmiddellijk in op
één element van de toren tot wie hij zijn
poëtische beschrijving richt: het laatst
overgebleven van de vier standbeelden die
oorspronkelijk de hoeken van de toren bewaakten,
‘verpersoonlijkingen van helden,
bewakers van de vrijheden en vrijdommen
van weleer...’. Na een uitgebreide beschrijving
van het standbeeld als kunstige belichaming
van de Gentse fierheid (die overigens
erg doet denken aan teksten over
Donatello’s San Giorgio in Firenze) beschrijft
Heins hoe de ridderfiguur, ‘standbeeld
van de stilte’, nu deel uitmaakt van
het Museum van Stenen Voorwerpen in de
abdij, nadat een blikseminslag de houten
bekroning van de toren heeft vernield en
het beeld van zijn sokkel heeft gestoten.16
De stijlfiguur van de hypotypose, de verlevendiging
van de beschrijving door het
[65]
animeren van objecten, die Heins voortdurend
aanwendt door de monumenten
als personen aan te spreken, wordt hier
gecondenseerd in het standbeeld. Heins’
tekeningen geven de ridder weer als een
misschien sinistere, maar zeker eenzame
en contemplatieve bewoner van de ruïnes,
opgesteld in het nog overdekte fragment
van de kruisgang. [afb.3] Heins herhaalt
deze trope in de gids die hij in 1908 samen
met Paul Bergmans voor de site uitgeeft.
De laatste illustratie van het boekje toont
hoe de ridder, nu in de refter opgesteld,
van op zijn sombere voetstuk neerkijkt
op de verzamelde tombes.17 De figuur
verzinnebeeldt de levende stenen van
de abdij, getuigenissen van het verleden
die ons in het heden komen interpelleren
en tegelijkertijd mediteren over hun eigen
vergankelijkheid. [afb.5]
— De sprekende stenen van
de architectuurgeschiedenis
A Gand, dat verschijnt precies wanneer de
Sint-Baafsabdij en het Gravensteen zich in
een vergelijkbare toestand bevinden maar
een tegengestelde bestemming tegemoet
gaan, illustreert treffend de dubbele rol
die Heins, maar ook Van Lokeren, aan
het medium van de tekening toeschrijft: ze
[5] Armand Heins. Interieur van de refter ingericht als het Museum voor Stenen Voorwerpen,
uit Bergmans P. & Heins A., Les ruines de l’abbaye de St Bavon à Gand, 1908 (Universiteitsbibliotheek Gent)