Edmond Sacré Portret van een stad - Gent Cultuurstad vzw ...

omaanse periode in de Geschiedenis der
Middeleeuwse Bouwkunde. Haar Oorsprong
en Ontwikkeling (1846) van de Gentse
kunstenaar Felix de Vigne geïllustreerd
met een reeks geïsoleerde voorbeelden,
maar ook met een integrale weergave van
de emblematische reeks deur- en raamopeningen
tussen de kloostergang en de
kapittelzaal van de Sint-Baafs, dezelfde
openingen die in A Gand worden bezongen
als onderdeel van een ‘verrukkelijk gedicht’.19
[afb.6] Heins’ publicaties over het
Gravensteen en de abdij maken steeds
melding van het metselwerk in visgraatmotief,
een element waar Van Lokeren
voor het eerst de uitzonderlijke historische
waarde van had betoogd omdat het hem
beter dan gelijk welke geschreven bron
in staat stelde om een deel van de ruines
te dateren.20
Met andere woorden, stenen spreken niet
alleen tot de beschouwer die in aanraking
wil komen met een vergaan verleden, maar
ook tot de wetenschapper die dat verleden
zo precies mogelijk in kaart wil brengen.
Deze opvatting leeft door in Auguste
Schayes’ Histoire de l’architecture en
[67]
Belgique (eerste editie 1849/1850-1852),
dat zich in de passages over de Sint-Baafs
vaak beroept op het werk van De Vigne.
[afb.7] Schayes’ Histoire was de eerste
exhaustieve Belgische architectuurgeschiedenis
en verscheen op een moment dat de
historische interesse voor architectuur in
uiteenlopende disciplines, zoals de schone
kunsten, archeologie en geschiedenis, nog
niet was geïnstitutionaliseerd.21 Binnen
dit ontluikende discours bleef er ruimte
voor het pittoreske omdat het hielp te
verklaren waarom een bepaalde site aandacht
verdient, waarom ze haar geheimen
zo moeizaam prijsgeeft en welke verschillende
sporen de geschiedenis op de stenen
heeft achtergelaten. Zo schrijft Schayes in
een addendum bij de tweede editie (1853),
waarin hij Van Lokerens werk over de
Sint-Baafs aankondigt, over de crypte
van de abdijkerk: ‘De oorspronkelijke
constructies en die van recentere datum
doorsnijden elkaar en zijn dusdanig met
elkaar verward, dat het vandaag bijna
onmogelijk is om in dit gebouw, even
bizar als uitzonderlijk, aan elk tijdperk
toe te schrijven wat het toekomt.’ 22
[7] Zicht op de ramen en de poort van de kapittelzaal van de St.-Baafsabdij,
uit Schayes A., Histoire de l’architecture en Belgique, 1852-53 (Universiteitsbibliotheek Gent)