Edmond Sacré Portret van een stad - Gent Cultuurstad vzw ...

hersteld en opgepoetst of kapot en as
found, tentoongesteld of achteloos uitgestrooid,
als fragmenten of als de bouwstenen
van monumentale en volledige constructies.
De Gentse elite die zich over de
Sint-Baafsabdij en de andere monumenten
van Gent bekommerde, was zich zeer goed
bewust van deze verschillende opties en
hun mogelijke draagwijdte, net als van de
verschillende media die haar ter beschikking
stonden om het verhaal van de stenen
te registreren en publiek te maken.
Heins heeft de vraag over het juiste
medium voor zijn soort onderzoek kort
behandeld in zijn eerder vermelde Notes et
croquis d’archéologie pittoresque. Daarin
stelt hij het tekenen expliciet tegen de
fotografie. Het evenwicht tussen de archeologische
en de pittoreske interesse dat de
tekening bewerkstelligt, zo schrijft Heins,
slaat bij de foto om in de zuivere registratie
van een historisch feit.32 Heins’ zachtmoedige
afwijzing van de fotografie en
zijn beduidend minder milde veroordeling
van de reconstructie van het Gravensteen
suggereren een gelijkaardige verhouding
tussen de tekening en de foto als tussen
[71]
de ruïne en reconstructie, of tussen de pittoreske
en de historische blik. Deze spanning
tussen het pittoreske, het schetsmatige
maar ook het vergankelijke enerzijds,
en het historische, scherpe en permanente
anderzijds klinkt bijvoorbeeld ook door
in de architectuurhistorische studie Les
ruines de l’abbaye de St. Bavon Gand
van Edmond de Busscher, waar hij schrijft
dat het ‘… nodig [was] om aan de noodzaak
van haar bewaring op te offeren wat
haar oude en ruïneuze toestand zo pittoresk
maakte’, een stelling die hij illustreert
met een tekening van de ruïne die gedateerd
is vóór de consolidatiewerken van
Van Lokeren.33 [afb.11]
We hebben echter gezien dat er in het
discours en de beeldvorming over een monument
als Sint-Baafs geen scherpe lijnen
te trekken zijn, eerder dat de interesse
in de site steeds verschillende op elkaar
aangrijpende benaderingen genereert. Een
vergelijking van Heins’ tekeningen van
Sint-Baafs en zijn stilzwijgende, stenen
bewoners met de foto’s van Sacré, waar
peinzende bezoekers dezelfde standbeelden
en oude stenen beschouwen, maakt bovendien
meteen de complexiteit duidelijk van
de verhouding tussen de media van de
tekening en de foto. Net als andere fotografen
neemt Sacré de beeldformules van
negentiende-eeuwse tekenaars, lithografen
en etsers over, en daarmee de geprivilegieerde
gezichtspunten en composities die
deze gezichtspunten met zich meebrengen
(zo wordt de open kapittelzaal van oudsher
vaak afgebeeld met de kijkrichting naar
de overdekte kruisgang, zodat de relatie
tussen binnen en buiten lijkt om te keren).
Maar veel van Sacré’s foto’s lijken ook
gevoelig voor de verschillende soorten aandacht
die de stenen van de abdij kunnen
opeisen, vaak door de introductie van
peinzende of mediterende figuren die soms
deel van de ruïne lijken te worden, of door
standpunten en cadrages aan te nemen die
net naast de geijkte zichten vallen. Met
andere woorden: binnen de marges die
zijn uitgezet door de beeldcultuur die rond
Sint-Baafs bestond, lijkt Sacré de kijker
opnieuw tot een diepgaand onderzoek van
de site te willen aansporen.
Daarmee rijst de vraag of Sacré’s blik
op de site is gevormd door de Maatschappij
voor Geschiedenis en Oudheidkunde
te Gent, en of zijn werk een oudheidkundige
interesse in monumenten wilde
stimuleren of promoten. Sacré werd in elk
geval kort na haar oprichting erelid van