Edmond Sacré Portret van een stad - Gent Cultuurstad vzw ...

TRAJECTEN IN EEN TRAPPENHUIS
— Een ruimtelijk spanningsveld
Twee keer een trappenhal: de ene bevindt
zich in het gebouw waarin sinds 1901 het
Bureel van Weldadigheid is gevestigd, de
andere in het convent in het Klein Begijnhof.
[afb.10, 11] Een trappenhal brengt uiteenlopende
trajecten samen: de verbinding
tussen het private binnen en het publieke
buiten, die tussen de wooneenheden links
en rechts, elk met hun specifieke gewicht
en functie in het complexe geheel dat het
huis vormt (de trappenhal is een wissel
die inwoners en bezoekers verdeelt over
de rest van de woning), en tot slot de
verticale as tussen de sociale benedenverdieping
en de intiemere etages erboven.
Verschillende (en potentieel tegenstrijdige)
dimensies van het leven ontmoeten elkaar
in de trappenhal. Het maakt haar tot een
bij uitstek dramatische ruimte (de plaats
van aankomst en vertrek, de plek van het
genereuze welkom, maar ook van het pijnlijke
afscheid). Precies omdat de trappenhal
het onderscheid tussen binnen en buiten,
tussen publieke openbaarheid en private
beslotenheid articuleert, is het tevens de
plaats waar de bewoner zijn maatschappelijke
ambitie demonstreert. Functioneel
ligt de trappenhal dan ook in het verlengde
van de gevel, het publieke gelaat
waarmee het gebouw zich in de sociale
ruimte manifesteert. (Sacré heeft met een
grote gevoeligheid gevels gefotografeerd.)
De maatschappelijke positie die de bewoner
wenst uit te dragen wordt vooral zichtbaar
in de manier waarop het trappenhuis
het lichaam van de bezoeker ontvangt en
adresseert (letterlijk: een plaats geeft):
de plechtstatige hal van het Bureel van
Weldadigheid doet dat op een heel wat
formelere manier dan de wat rommelige
doorgangsruimte van het convent. (Ook het
lichaam van de fotograaf blijft uiteraard
niet ongevoelig voor de maatschappelijke
boodschap die de trappenhal formuleert.)
Het binnen is nooit een absoluut binnen,
een definitief afgesloten ruimte die een
ondoordringbare verdedigingswal vormt
tegen het buiten. Het binnen is altijd een
beetje poreus (zo niet wordt het een onleefbare
kerker 1): in de wanden zijn deuren
en ramen uitgespaard. Die gaten waarlangs
de wereld de binnenruimte binnendringt,
zijn meteen ook de cruciale werkinstrumenten
voor de interieurfotograaf.
Zij maken de ruimte zichtbaar (zonder
raam geen licht, zonder licht geen beeld).
Steven Humblet
[74]
Hoe hij zich zal verhouden tot deze openingen
is dan ook de eerste vraag die de
fotograaf zich noodgedwongen stelt. Ze
frontaal in het vizier nemen, is niet aangewezen:
te veel licht verblindt en de ruimte
dreigt te worden opgevreten door een
overvloed aan binnenvallend licht [afb.1].
Een andere houding, de rug naar het raam
keren en met het invallende licht de ruimte
bekijken, ligt technisch veel meer voor
de hand, maar wanneer de fotograaf hiervoor
kiest, riskeert hij het interieur al
te zeer in zichzelf op te sluiten (nergens
nog een ontsnappingsroute te bespeuren).
Dan maar een tussenpositie: de fotograaf
plaatst zich op een lijn die evenwijdig
loopt met de muur waarin de ramen zitten
en laat het licht langs een zijkant van het
beeld binnenstromen [afb.2]. Wij (de kijker)
worden naar de grenslijn tussen binnen
en buiten gemanoeuvreerd. Sacré beproeft
alle posities, sommige met al wat meer
succes dan andere, maar ook hij manifesteert
een lichte voorkeur voor het zijwaarts
binnensijpelende licht.
Een tweede (ruimtelijk én fotografisch)
probleem. Het interieur zit weliswaar niet
potdicht, maar het blijft niettemin een
begrensde, omsloten ruimte: het loopt niet
oneindig door. De taak van de fotograaf
bestaat erin de kijker iets mee te geven
van deze beslotenheid. Het probleem is
echter dat er altijd minstens één wand (de
vierde wand die het binnen als een afgeschermd
binnen definieert) ontbreekt in
de fotografische opname. Waarheen de fotograaf
zijn camera ook richt, de ruimte die
het beeld omvat, is aan één kant (de kant
van de fotograaf en dus ook van de kijker)
altijd open: we verliezen ons in de weidsheid
die zich achter onze rug opent (we
kijken zonder rugdekking). Tegenover dit
achterwaartse zuigeffect moet de fotograaf
noodgedwongen een tegengestelde beweging
oproepen die ons terug de ruimte
intrekt [afb.3]. Meer dan wat ook is het dit
kinetische duw- en trekwerk dat de fotografische
blik op het interieur instrueert.
— Een geleid bezoek
Edmond Sacré maakte twee reeksen interieuropnames
in opdracht van de Chambre
syndicale provinciale des Arts Industriels
Gand. De fotograaf werd gevraagd een
album samen te stellen over de nationale
tentoonstellingen van de Belgische kunstnijverheid
van 1877 en 1882, die allebei in