Edmond Sacré Portret van een stad - Gent Cultuurstad vzw ...

Ook al is ze spatieus genoeg om onze blik
er even in te laten verwijlen, we botsen al
snel op haar grenzen: uiteindelijk blijven
we rondjes draaien in de trappenhal zelf.
Waarom deze keuze? De deuren sluiten
betekent de afgebeelde ruimte zelfgenoegzaam
in zichzelf laten rusten: wel nieuwsgierigheid
naar, maar geen inzicht in de
erop geënte kamers, geen vermoeden van
hun functie. Het betekent ook de ruimte
opwaarderen — we voelen nog iets van de
statige pracht waarmee de bewoners van
deze oude patriciërswoning de bezoekers
wensten te imponeren. De trappenhal is
hier een zelfstandige entiteit, net zoals elk
ander onderdeel van het Bureel van Weldadigheid
(opgesloten in een eenduidige
functie). De verbeelding van de trappenhal
als een op zichzelf staand deel binnen een
groter geheel versterkt het imago van het
Bureel van Weldadigheid als een strak geordende
organisatie die volgens een strikte
regelmaat is opgebouwd.
De trappenhal van het convent in het Klein
Begijnhof [afb.11] is van een heel andere
allure. Om te beginnen kiest Sacré hier
voor een ander formaat: het smalle rechtopstaande
kader versus het brede landschapsformaat
van het vorige beeld. De
verticale uitsnede van het portretformaat
beklemtoont hoe smal deze trappenhal wel
is: hier niet de weelderige, ruime trappenhal
van het Bureel van Weldadigheid,
maar een intiem trappenhuis (een statige
ontvangstruimte tegenover een sobere
doorgangsruimte, een profane versus
een sacrale ruimte, horizontaal versus
verticaal). Het is een open, poreuze ruimte,
vol deining van komen en gaan (die onzichtbaar
blijft maar gesuggereerd wordt
door de twee openstaande deuren). Meteen
valt ook op hoezeer de openingen onze
blik sturen: van meet af aan wordt een
aantal routes vastgelegd (van links naar
rechts, en vooral van beneden naar boven).
Maar het eindpunt blijft onbestemd: deze
bewegingen monden uit in gaten waarin
we verdwijnen. De beweging naar boven
verliest zich in wat een nieuwe gang lijkt
te zijn en de beweging rechts stuit op een
deur die weliswaar openstaat maar tegelijkertijd
de erachter liggende kamer aan
nieuwsgierige blikken onttrekt. De voorgeschreven
routes jagen ons door de ruimte,
waardoor we de trappenhal en de daarin
uitgestalde parafernalia nauwelijks lijken
op te merken (wie heeft het schijnbaar
achteloos opgehangen habijt in de oksel
[80]
van de trap gezien, dat nochtans centraal
in het beeld hangt en cruciaal is voor de
identificatie van de ruimte waarin we ons
bevinden?).
Dit beeld maakt deel uit van een reeks
die handelt over het reilen en zeilen in het
Klein Begijnhof. Naast een beperkt aantal
buitenopnames — begijnen aan het werk
in het hofje voor de kerk, poserend op het
bordes van de ziekenboeg, haastig op weg
naar de mis enzovoort — bestaat ze voornamelijk
uit binnenopnames. Het centrale
thema van deze binnenopnames is het gemeenschapsleven
in het convent, een leven
waarvan het ritme bepaald wordt door een
serie voornamelijk gemeenschappelijke
activiteiten. Sacré fotografeert het ontbijt,
het middagmaal, het avondeten, het naai-,
verstel- en borduurwerk, de tuinarbeid,
de misviering, de wake bij het bed van
een overleden grootjuffer enzovoort. [afb.
p. XXX-XXX] (De beeldenreeks laat zich lezen
als een museale presentatie van een leefwijze
waar men het fijne niet langer van
kent: stevig gegrondvest in een traditie
die teruggaat tot de middeleeuwen is ze
ondertussen tot een curiosum verworden.)
Slechts één beeld lijkt dit patroon van een
druk samenleven te doorbreken: hier geen
groep, maar een begijn alleen aan tafel,
verdiept in haar lectuur van de Bijbel.
[afb.12] Heel even licht het meditatieve
karakter van het begijnenleven op (een
moment van verstilling in het geroezemoes
van het dagelijkse leven). De gonzende bedrijvigheid
van het wereldse groepsleven en
de contemplatieve rust van het spirituele
gebed staan echter niet tegenover elkaar,
maar zijn op een intieme manier met
elkaar verknoopt. Deze twee dimensies
van het begijnenleven komen op een spectaculaire
manier samen in het beeld van
de trappenhal (dat daarom meteen ook
gelezen kan worden als een centraal beeld
in de reeks). Zoals het haast onopgemerkt
gebleven habijt zich in het snijpunt bevindt
van een reeks verticale en horizontale
bewegingen, zo is de begijn in wezen
niet meer dan een set van profane en
sacrale handelingen.
— Eerst bewegen, dan denken
‘Wat is deze ruimte?’, maar onmiddellijk
ook: ‘hoe beweegt men erin?’: dat zijn de
twee kwesties waartussen de interieuropnames
van Sacré zitten opgespannen.
Een ‘eenvoudige’ (maar degelijke en vol-