Edmond Sacré Portret van een stad - Gent Cultuurstad vzw ...

Dit hoofdstuk focust op de fotografische
reeksen van Sacré die een ánder beeld
tonen dan het historische centrum: de
rafelrand van de stad, de haven, het
Moderne Dorp op de wereldtentoonstelling.
Ook komen beelden van het historische
centrum aan bod die in het kader van
de tentoonstelling in een genuanceerder
verhaal over de geschiedenis van de stad
werden ingezet, met name door Armand
Heins, vriend van Sacré en samensteller
van een aantal belangrijke fotografische
collecties en albums. Tot lang na zijn
dood werden Sacré’s foto’s hergebruikt
in allerlei publicaties, en ondersteunden
ze een discours over de stad dat niet door
hemzelf werd geïnitieerd. Dit roept een
heel aantal vragen op. In welke publicaties
kwamen de beelden terecht? Hoe werden
ze gecombineerd met tekst en andere
beelden? Welk verhaal over de stad hielpen
ze mee construeren? Sacré was in de eerste
plaats een commercieel fotograaf — ‘een
middenstander’, zoals Dirk Lauwaert hem
noemt. Hij werkte voor een groot aantal
opdrachtgevers van diverse strekkingen.
Naargelang van de opdrachtgever werd
het resultaat van deze opdrachten op verschillende
manieren openbaar gemaakt: in
albums, tijdschriften, toeristische gidsen,
encyclopedische collecties enzovoort. Zoals
de burgerij bij Sacré portretten bestelde
om zich op een geënsceneerde manier aan
de buitenwereld te tonen, bestelden deze
opdrachtgevers portretten van een stad.
Het ‘oeuvre’ van Sacré is bijgevolg niet dat
van een kunstenaar die een eigen traject
volgt. Het kan eerder opgevat worden als
een ‘archief’ dat een caleidoscopisch, maar
fragmentarisch beeld van de stad toont,
grotendeels bepaald door de wensen van
tientallen opdrachtgevers, auteurs en uitgevers.
De beelden bewogen zich aldus
tussen document en discours: de betekenis
van het beeld werd telkens opnieuw bijgestuurd
door de lay-out, de onderschriften,
de tekst en de manier van presenteren in
het document waarin het terechtkwam.4
Fotograaf Alan Sekula spreekt in een
dergelijke context over de ‘semantische
beschikbaarheid’ van beelden.5 Het werk
van Sacré vormt — in de terminologie
van Sekula — een ‘territorium’ van beelden
die keer op keer worden ingebed in een
nieuwe logica en een nieuw discours.
[83]
— De geschiedenis als leidraad:
L’Habitation Ancienne en Belgique
en Album du Vieux Gand
Een foto van twee oude werkmanshuizen
in de Bagattenstraat, vermoedelijk uit
1908. [afb.3] Door het verticale formaat
komt de hoge, blinde zijgevel van een herenhuis
prominent in beeld, wat het anachronistische
karakter van de werkmanshuizen
in de verbrede straat versterkt. De foto
maakt deel uit van L’Habitation Ancienne
en Belgique, een verzameling binnen de
fotocollectie van de Stedelijke Commissie
voor Monumenten en Stadsgezichten in het
stadsarchief. [afb.4,5,6] Deze deelcollectie
werd samengesteld door Armand Heins,
adjunct-secretaris van de commissie sinds
1902.6 Heins verzamelde de beelden als documentatie
voor zijn onderzoek en publicaties
over oude woonhuizen.7 Andere beelden
in de collectie L’Habitation Ancienne
en Belgique (naast Sacré onder meer ook
van de hand van de Gentse fotografen
Charles en Constant D’Hoy) tonen een
breed scala aan panden, van werkmanshuizen
tot patriciërswoningen. De collectie
kadert duidelijk in een documentair
project. Op de kartonnen drager tekende
[3] Edmond Sacré. Bagattenstraat, 1908 (De Zwarte Doos — Stadsarchief Gent)