Rekenen voor peuters - Toetswijzer

peuterspeelzalen wordt regelmatig aandacht besteed aan rekengerelateerde deelvaardigheden en
ontluikende gecijferdheid. Dit gebeurt spontaan bijvoorbeeld tijdens het samenspelen of zingen, maar ook
via VVE-programma’s. Veelgebruikte VVE-programma’s (zoals bijvoorbeeld Piramide en Puk & Ko)
beschrijven op hun websites dat ze veel aandacht aan het ontwikkelingsgebied Rekenen besteden en aan
de tussendoelen. Deze programma’s zijn opgenomen in de databank effectieve jeugdinterventies van het
NJI en voldoen in theorie aan de kwaliteitseisen die het ministerie van OC&W aan VVE-programma’s stelt.
Eén van deze eisen is dat de methode de rekenontwikkeling moet stimuleren (Wet OKE) 4 .
2.4.2 Psychometrisch
2.4.2.1 Opgavenbanken voor jonge kinderen en het primair onderwijs
Voor het samenstellen van toetsen voor kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en het primair onderwijs
beschikt Cito over opgavenbanken. Die liggen ten grondslag aan onder meer de Volgsystemen (Cito
Volgsysteem jonge kind, Cito Volgsysteem primair onderwijs, de Entreetoetsen, Eindtoets basisonderwijs).
Voor de constructie van de toets Rekenen voor peuters hebben we gebruikgemaakt van de opgavenbank
Rekenen voor peuters en kleuters. Ook voor andere vakgebieden, bijvoorbeeld bij het volgsyteem Taal voor
peuters en kleuters, zijn opgavenbanken in gebruik.
Een opgavenbank is nadrukkelijk niet ‘zomaar’ een verzameling opgaven of items waaruit een
toetsconstructeur min of meer naar willekeur een aantal items selecteert om een nieuwe toets te
construeren. We geven hier kort aan wat de vereisten zijn om van een deugdelijke en psychometrisch goed
gefundeerde opgavenbank te kunnen spreken.
Unidimensionaal continuüm
Het algemene uitgangspunt is dat de vaardigheid rekenen kan worden opgevat als een unidimensionaal
continuüm (de reële lijn), en dat elk kind voorgesteld kan worden als een punt op die lijn, met andere
woorden: als een getal. Het getal drukt de mate van rekenvaardigheid uit, waarbij een groter getal wijst op
een grotere rekenvaardigheid. Het doel van de meetprocedure – het afnemen van een toets – is de plaats
van het kind op dit continuüm zo nauwkeurig mogelijk te bepalen. De uitkomst van de meetprocedure
bestaat strikt genomen uit twee grootheden. De eerste is de schatting van de plaats van het kind op het
vaardigheidscontinuüm. De tweede grootheid geeft aan hoe nauwkeurig die schatting is, en heeft dus de
status van een standaardfout, te vergelijken met de standaardmeetfout uit de klassieke testtheorie.
Latente vaardigheid
De antwoorden die een kind op de opgaven geeft, worden beschouwd als indicatoren van de vaardigheid,
hetgeen ruwweg betekent dat men verwacht dat alle items in de bank rekenvaardigheid meten.
De vaardigheid zelf wordt als niet-observeerbaar beschouwd, en daarom gewoonlijk omschreven als een
latente vaardigheid.
‘Moeilijkheid’ in de Item Respons Theorie
Hoewel items dezelfde vaardigheid meten, kunnen ze toch systematisch van elkaar verschillen.
Het belangrijkste verschil tussen de items is hun moeilijkheidsgraad. In de klassieke testtheorie wordt
moeilijkheidsgraad uitgedrukt met een zogenaamde p-waarde, de proportie correcte antwoorden op het
item in een welbepaalde populatie van kinderen. In de Item Respons Theorie (IRT) die voor het construeren
van de opgavenbanken werd gebruikt, hanteert men echter een andere definitie van moeilijkheid: ruwweg
gesproken is het de mate van vaardigheid die nodig is om het item goed te kunnen beantwoorden.
4 ‘Ontwikkelingskansen door kwaliteit en educatie’, 1 augustus 2010
16