Leerlijn Ga met een blauw paard - Huis van Gedichten

104
De basiseenheid van metrum is de versvoet.
Soorten metrum heten naar deze basiseenheid. Een aantal (meer en minder gangbare
vormen) versvoeten zijn:
jambe: _ (kort lang)
trochee: _ (lang kort)
dactylus: _ (lang kort kort)
anapest: _ (kort kort lang)
slagrijm: _ _ _ _ (lang lang lang lang…)
Het gaat hierbij om hoofdaccenten niet om kleinere (ritmische) verschillen.
Een klassiek sonnet is opgebouwd uit jambes waarbij elke regel eenzelfde aantal
versvoeten heeft. Bij voorkeur zijn dit vijf jamben (jambische pentameter). Dit is een
traditionele standaard voor regellengten in sonnetten. Uitgeschreven ziet een sonnet er dan
zo uit:
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
Als er afwisseling is in regellengte dan komt dat voort uit het rijm.
Er zijn woorden die slepend /liggend (of vrouwelijk) rijm vormen en woorden met staand (of
mannelijk) rijm. Bij slepend rijm ligt het accent op de voorlaatste lettergreep. Bij staand rijm
op de laatste lettergreep.
- Slepend rijm is: verborgen/morgen, wegen, bewegen (lang kort).
- Staand rijm is kort en krachtig: verwacht, overdacht, staat, Dapperstraat (lang).
De regelmaat heeft als effect dat een regel met slepend rijm een lettergreep méér bevat
dan een regel met staand rijm en dan nog steeds telt als een regel van gelijke lengte.
Een sonnet wordt geacht te rijmen. Maar Nico Scheepmaker schreef een sonnet met het
rijmschema abcd efgh ijkl mn (‘boodschappenlijstje’) met als laatste regels: Ook niet
vergeten een sonnet te schrijven/En zorgen dat de boel een beetje rijmt. Een eindeloze
verzameling mogelijke rijmschema’s staat op de omslag van de verzameling sonnetten
‘Wie zegt dat ik na veertien regels zwijg’.