Leerlijn Ga met een blauw paard - Huis van Gedichten

Lesopbouw:
Les 1
Stap 1 - Introductie (klassikaal ) - 15 minuten
Leg het doel van deze lessenreeks uit: kennis en inzicht verwerven in vormen in poëzie, rijm,
ritme en het verband daarvan met muziek. Vraag leerlingen naar eigen inzichten daarover.
Welke vormen horen ze als ze muziek luisteren?
Voegt rijm juist wel of juist niet iets toe aan een tekst?
Neem de tijd om met elkaar daarover uit te wisselen en zoek een goed moment om over te
gaan naar het luisteren naar liederen.
Stap 2 - Luisteren 1 (klassikaal) – 20 minuten
Laat leerlingen naar een klassiek lied luisteren. Laat daarna een Nederlandstalige versie van
dat lied horen. Geef van beide versies de tekst. Bespreek met elkaar welk lied mooi of lelijk was
en waarom. Bespreek de beide teksten. Welke vormelementen zijn er herkenbaar: rijm,
herhaling, ritme?
Praktijkvoorbeeld:
In een vmbo- klas lazen leerlingen gedichten uit een werkbundel, als inspiratie voor een
schrijfles. Een van de teksten in de bundel was De Elfenkoning / Der Erlkönig van Goethe. Dat
werd in bijna alle van de negen klassen door een leerling gekozen en voorgelezen. Het drama
uit de tekst sprak de leerlingen sterk aan. Een jongen koos juist die tekst voor een rap.
Ongetwijfeld was het ook het strakke metrum van de vertaling die hem daar toe bracht. Hij
maakte er een krachtige performance van. De dames klasgenoten eindigden boven op de tafels
zwaaiend en joelend, de jongens stonden op een afstandje mee te doen.
Iets vergelijkbaars gebeurt soms met de tekst van een lied van Volumia, Afscheid. ('Zeg dat je
niet hoeft te gaan schat. Dat je aan mij echt genoeg had.') Hoe oud dat nummer ook is, het
wordt uit volle borst meegezongen, het wordt stiekem uit werkbundels gescheurd, er worden
regels uit gebruikt voor eigen gedichten, het wordt zachtjes achter in de klas gezongen.
Stap 3 - Uitleg (klassikaal) – 15 minuten
Geef leerlingen uitleg over dichtvormen. Behandel rijmschema´s: kwatrijnen, terzines,
distichons. Ga in op het verband met bollywood (de tweeregelige), blues (de vierregelige), de
rai (het 'ik meen'-vrije vers). Behandel de voordelen van rijm: de klank, de noodzaak om iets te
vinden dat onverwacht en passend is. Bespreek ook de mogelijke nadelen van rijm: woorden
die er alleen maar om de klank staan. Ga in op rijmschema´s: het eenvoudige aabbcc rijm en
complexere schema´s die zorgen voor samenhang in klank maar die minder opzichtig zijn. Zie
voor informatie 4.4 Dichtvormen.
Stap 4 - Korte schrijfopdracht (individueel) – 25 minuten
Geef elke leerling twee dobbelstenen en een saai artikel. Vraag ze om te gooien met de
dobbelsteen. Het gegooide aantal ogen staat gelijk aan het aantal verder te lopen woorden. Tel
vanaf de titel, woord voor woord. Gooi je een drie, dan kies je het derde woord, gooi je een
acht, dan kies je het achtste woord. Gooi weer, en tel verder vanaf het woord dat je koos. Blijf
gooien en doortellen totdat je 12 woorden bij elkaar gedobbeld hebt.
Met die twaalf woorden maken leerlingen twee schrijfopdrachten:
1. Maak met behulp van maximaal vijf erbij gekozen steunwoorden een gedichtachtige tekst
die nergens over hoeft te gaan, de woorden mogen in elke gewenste volgorde staan en
mogen zo vaak gebruikt als je wilt.
2. Maak op basis van die tekst een vierregelige rijmende tekst, waarbij de eerst en de laatste
regel op elkaar rijmen en de tweede en de derde ook. Vertel (nogmaals) dat dit ´omarmend
rijm´ heet.
Geef huiswerk op: leerlingen moeten een niet-Nederlandstalige song kiezen en de tekst
meebrengen. Elke taal is goed, mits de leerling die begrijpt.
64