Bekijk het PDF bestand.

eslissend zijn voor den gang van taken. Dan krijgt de vorm van
het perfectum de functie van een dramatiseerend verhalend gezegde,
het „historisch perfectum" is ontstaan. In het hier volgende
verband eerst twee constateerende zinnen, de derde noemt
het fatale moment : „Piet Mol die Mad aris 'n hāēle vleet verlore.
Toe voer ak ar bij (= bij Piet). Die hē-we motte betaele. Toe
we weer is an-aweest waere, mit chien volle skuit haering, in
toe Mad Hubrecht teuge Piet Molle-n-azāad (= toen heeft me
die Hubrecht, de reeder, de stommiteit om te zeggen, zondigende
tegen de regelen van taboe !) : „Je mot am nou aris choet fol
zien te vange". Toe hadde we nog an ton of fier taut an boort
(een tijd later), in toe doche we nae huffs te gaen. „Skiete !" z āat
Piet Mol. In toe krege we rouw weer, in toe verspeulde we de
hāēle vleet ! Wech, teelt fan goon gulde ! Toe h āaje we voor niet
avaere, de hāēle teelt". Men ziet het, de aanmoediging van Hubrecht
had een fatale uitwerking, was de aanleiding tot een dramatisch
verloop ! Het is opmerkelijk dat hier ook de zin met
het perfectum met „en toen" den gang van den inleidenden
bijzin met „toe we" bruusk afbreekt (zie over dezen „anakoluthischen"
zin, blz. 217-218).
We laten nu een reeks van fragmenten uit verhalen volgen,
waar het perfectum nadrukkelijk en suggestief een beslissende
handeling opheft uit den stroom van het verleden gebeuren :
het historisch perfectum :
De stoomboot zauw ons n ēt epakt hebbe in de drie kwaertel') :
drie kwaertel wēch-tan ! Toe ben we ammaer gaen zitte staekele2).
Toe hāāt ie at anker óp ehaelt. Toe ginge we skiete. T o e
z ā ā t de Turrak : „Motte we-n-iet skiete ?" Ik sting an 't roer.
Mid 'n skuit kon je toch iet vordere mit soo'n kraemerij3). Toe
benne we-n-an skot egaen. De gelegenhāaid bleef soo. T o e
k o m me ze me roupe.
Het begin van de Katwijksche „cause cel ēbre" van de „gestolen
vleet" is een goed voorbeeld : Toe hāai N. N. an vleet
evist fan an Noortacher, in die hadde die weze verkoope-n-in
Engelant. In toe hebbe ze X. Y. Z. d'r voor op epakt. Maert fan
Piet-te Krikke is toe mit-te boot nae am toe egaen, om te vraege,
172
I) Kwartdeelen van de vleet.
2) Voortdurend blijven seinen met vuurbakens.
3) Rommel, ingewikkelde situatie.