Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
IV. WOORDBETEEKENIS WOORD-<br />
ACCENT EN WOORDGEBRUIK<br />
Het is uit onze algemeene opmerkingen reeds gebleken, dat<br />
<strong>het</strong> enkele woord een bijzondere beteekenis kan krijgen tengevolge<br />
van de psychische instelling van den spreker, ook in verband<br />
met de sociale sfeer. Dat bovendien de beteekenis van <strong>het</strong><br />
woord in belangrijke mate afhangt van den zin waarin <strong>het</strong> verbonden<br />
met andere woorden staat, is een van de dingen die men<br />
door stelselmatige grammaticale ontleding leert begrijpen.<br />
Het is noodig erop to wijzen, dat een bijzondere woordbeteekenis<br />
dikwijls gepaard gaat met een betrekkelijk sterk accent<br />
van <strong>het</strong> woord. We bedoelen hier niet een accent als bijv. <strong>het</strong><br />
„tegenstellende", dat beter „onderscheidend" wordt genoemd,<br />
bijv. : „Droeg hij een pet?" „Nee, een hoed". „Een d ēukhoed?"<br />
„Nee, een hooge-zijje." Hier brengt <strong>het</strong> accent geen wijziging<br />
in de beteekenis van <strong>het</strong> woord, <strong>het</strong> drukt een „onderscheidende"<br />
functie der twee (als vraag en antwoord) verbonden zinnen uit.<br />
Daarentegen in den zin „Dan was ik al jóren dood geweest" (Dan<br />
hāai a k a r al jóere iet māer a weest) drukt <strong>het</strong> woordaccent een<br />
groot aantal (jaren) uit ; <strong>het</strong> woord „jaren", in verbinding met<br />
<strong>het</strong> woord „al" in dezen zin, krijgt de beteekenis van „heel lang",<br />
„een heel langen tijd"; overdrijvend zou men ook, eveneens met<br />
dit accent, hebben kunnen zeggen „ ēeuwen", maar ook : „ling"<br />
of „tientallen van jaren". Zoo is <strong>het</strong> ook in de bijw, bepaling<br />
„j āren geleden", „j āren later". Een ander geval van suggestieven<br />
nadruk die tot een bijzondere „beteekenis" van <strong>het</strong> woord leidt<br />
is : „Laet a k a ris kijke, want a t is s oo lang nog iet a leen !" (= nog<br />
niet heel lang). Dat men door een bijzonder sterk accent een<br />
aparte „gevoelswaarde" aan een woord kan geven, bewijst <strong>het</strong><br />
woord ijverig, dat, met zwaar accent en „affectieven" toon de<br />
beteekenis heeft van „schrikaanjagend", „afgrijselijk", bijv, in :<br />
„'t Is soo'n ijverige vent" en „'t Was 'n ijverig gezicht !" Talrijk<br />
ziin de gevallen, waar een wērkwoord door een sterk accent een<br />
speciale beteekenis krijgt. Dit is mede begrijpelijk, door de om-<br />
4'
Change language