Bekijk het PDF bestand.

den langen tweeklank van spaauwe (spouwen), anskaauwe (aanschouwen),
naejaauwe (jouwen), sjaauwe (sjouwen), blaauw,
graauw, raauw (ongekookt), die zelfs wordt „verhelderd" tot
- āēwi). Deze klanken zijn nagenoeg gelijk aan die van skrdēw,
sndēw, zdawēlak (afleiding van zāē(w) is zee) waar de dē uit de
oude ai is voortgekomen, zij het ook waarschijnlijk via een
oudere aa.
De „verheldering" van da tot de of iets korter ae is een van
de meest opvallende eigenaardigheden van het Katw. Deze schelle
open klinker klinkt in het Katw, boven alles uit. We vinden hem
niet alleen in plaats vin de oude lange d en de gerekte d, maar
ook in de hier genoemde tweeklanken en in nog andere woorden
met de oude ai. Ter wille van een goed overzicht bespreken
we thans een aantal klanken, die, al naar den woordvorm, de
oudgerm. ai vervangen.
De Nederlandsche ei komt voort uit een Oudgerm, ai, uit
samentrekking van -agi-, -egi-, ook wel uit rekking en andere
bijzondere omstandigheden. In het Katw, zijn vier mogelijkheden.
Ten eerste komt de oude ai voor n als ie2) voor : gemien,
mient (gemeenschap, gemeenschappelijke kas, bemanning), stien,
ien, eniens, geniens (niet eens), bien ; bovendien in twie (ook
in twiebak = dubbelgebakken broodje, twielicht = lichtschemering)
en hiete (bijv. „'t Mot hiete, datti z'n geld verlore hāat").
Vreemd is mienig (menig) naast mennig vischje (zwak accent)
en mennigmdel. Talrijke woorden met oude ai hebben een lange
āe, een klank, die volslagen ēenklank is, meestal open, maar
ook wel gesloten (als de ee van peer) : āer, āest (eerst), āewech,
brāed, dāel, hāel, hāet, klāed, klāen (kleeden, omwikkelen),
hiervan klāer, lāere, māer (meer), māestal, rāen (gereedmaken)
en rāeder, wāes, skrāewe, zāe en hiervan het bij w, z āewalak.
Ook heiig (weer) is Katw, hāeg. Van hdēt is een afleiding
hdētte (opwarmen). Het is mogelijk, dat deze āē ontstaan
is uit een vroegeren ēenklank da, die in woorden met ei (uit
oude ai en uit samentrekking) schijnt voortgekomen te zijn uit
den zeer langen tweeklank āai met een doffe a, die door zijn
I) Differentiatie in den klank treedt op bij onderscheiden beteekenis van het
werkwoord beskaauwe in de gewone beteekenis en beskouwe in die van „besommen".
2) ietwat als tweeklank gesproken, ii of ia. In den tekst van 1790 ien en iens.
78