Basis Zorgprogramma - Efp

Basis Zorgprogramma
functioneren redelijk in een middelgrote groep (zes tot acht personen) en psychotisch kwetsbare
patiënten ten slotte doen dat in een kleine groep (twee tot zes personen).
Groepsbehandeling kan verder open of gesloten zijn. Er is sprake van een open groep als de
deelnemers vrij zijn op enig moment met de therapie of de training te starten en te stoppen. Open
en gesloten groepen hebben elk hun voor- en nadelen. In een open groep kunnen patiënten het
proces in hun eigen tempo doorlopen en leren de nieuwkomers van de al langer deelnemende
patiënten. In een gesloten groep is men afhankelijk van elkaars tempo, wat problemen geeft bij
grote niveauverschillen. Een open groep kan ook onveilig aanvoelen wanneer er te veel wisselingen
zijn. Een tussenvariant is een open instroomperiode met daarna een gesloten periode (halfopen
groep). Een keuze voor een open, gesloten of halfopen groep is overigens niet altijd mogelijk, maar
is vaak een kwestie van het aanbod op dit punt en van wat in de desbetreffende kliniek gebruikelijk
is. Het verdient wel aanbeveling op dit punt de mogelijkheid van een weloverwogen keuze te
bieden.
Men spreekt van een homogene therapiegroep als de groep uit delinquenten van hetzelfde type
bestaat, zoals plegers van seksueel geweld. Wanneer de groep bestaat uit een mix van typen
delinquenten, bijvoorbeeld geweldsdelinquenten en zedendelinquenten, spreekt men van een
heterogene groep. Homogeniteit of heterogeniteit van een groep is een punt van zorgvuldige
overweging bij de samenstelling van een groep, waarbij de klinische ervaring van de therapeut en
behandelcoördinator in de praktijk de bepalende factor is en voorlopig ook moet zijn. Een
voldoende empirische basis voor deze overwegingen ontbreekt namelijk. Kwetsbaarheid,
vijandigheid en grote verschillen in intelligentie van patiënten zijn hierbij belangrijke overwegingen.
Vanuit een algemeen groepstherapeutisch perspectief stelt Yalom (1981, p.199) enerzijds dat er
min of meer klinische consensus bestaat dat een therapiegroep voldoende variëteit moet bieden.
Dit gaat dan over ervaringen, problemen, manieren om daarmee om te gaan en botsende manieren
van met elkaar omgaan. Daarnaast zijn conflicten essentieel voor het therapeutische proces.
Anderzijds geeft hij aan dat er geen evidentie is dat een opzettelijk heterogene samenstelling het
therapeutische proces bevordert. Sterker, er is volgens Yalom empirische steun voor de stelling dat
enige homogeniteit de cohesie van de groep bevordert, wat weer een positieve therapeutische
factor is, alsook voor het feit dat de meest afwijkende patiënten vaak het eerste afvallen.
Nieuwe ontwikkelingen
De afgelopen jaren zijn er verscheidene nieuwe cognitief gedragstherapeutische behandelingen in
het forensische veld geïntroduceerd die oorspronkelijk waren bedoeld voor andere populaties. Een
voorbeeld hier is ‘schema focused therapy’ (SFT). De oorspronkelijke protocollen zijn hiervoor
aangepast aan de forensisch psychiatrische patiënten. SFT gebruikt men nu bijvoorbeeld bij TBSpatiënten
met antisociale, borderline-, narcistische en paranoïde persoonlijkheidsstoornissen
(Bernstein, Arntz & De Vos, 2007). Diverse multicenter-studies onderzoeken deze therapieën of
hebben ze onderzocht, waarbij men de experimentele behandeling vergelijkt met de
oorspronkelijke behandeling (De Ruiter & Trestman, 2007). Een ander voorbeeld is dialectische
gedragstherapie. Dialectische gedragstherapie is inmiddels met succes toegepast bij verslaafden en
borderliners (Linehan, et al, 1999, 2002; Van den Bosch et al, 2005). Daarnaast zijn er de volgende
voorbeelden:
73