Basis Zorgprogramma - Efp

Basis Zorgprogramma
Kwaliteit van leven
Kwaliteit van leven (Bouman, 2009) is in de GZ- en GGZ-instellingen al gedurende enige decennia
een belangrijke parameter, en terecht. Mensen verblijven bij voorkeur niet in zulke instellingen en
als dat dan toch moet, is het een lovenswaardig streven dat verblijf zo aangenaam mogelijk te
maken. Om die kwaliteit van leven te kunnen bevorderen is het zinvol deze ook te meten. Deze
redenering geldt in beginsel ook voor de FPC’s. TBS is immers geen straf of vergelding, maar een
maatregel om een forensisch psychiatrische patiënt zodanig te behandelen dat deze op den duur
weer beter kan functioneren.
Toch zijn er verschillen met de GZ- en GGZ- instellingen. Zo is er het gedwongen karakter van de TBS.
Dit gaat vaak ten koste van de ervaren kwaliteit van leven. De patiënt is immers niet vrij om te gaan
en te staan waar hij wil. Ook de behandeling zelf kan een mindere kwaliteit van leven
teweegbrengen. Het betreft immers vaak een geforceerde confrontatie met kanten van de patiënt,
die hemzelf – als het goed gaat! – ook niet welgevallig zijn. En ten slotte is er de beeldvorming in de
media, de politiek en de verdere maatschappij, die ook ten koste gaat van de kwaliteit van leven.
Niettemin heeft ook de forensisch psychiatrische patiënt, binnen alle beperkingen, recht op een zo
hoog mogelijke kwaliteit van leven en is het nuttig zijn kwaliteit van leven te meten.
In de FPC’s kan men de kwaliteit van leven bevorderen door te voorzien in een adequate
bejegening, een passend en zinvol dagprogramma, een dito vrijetijdsbesteding en een
toekomstperspectief dat het verblijf in de instelling betekenis en waarde geeft. Het gaat hier vooral
om een goede afstemming op het individu, zodat de omgeving voor de betrokkene begrijpelijk,
beheersbaar en zinvol is, en de betrokkene een gevoel van samenhang geeft (Antonovsky, 1987).
Uiteindelijk is dit een kwestie van zingeving.
Het valt te verdedigen dat een optimale kwaliteit van leven binnen deze beperkingen bijdraagt aan
het therapeutische klimaat en de therapeutische relatie, en in laatste instantie ook aan het succes
van de behandeling. Streven naar een optimale kwaliteit van leven sluit aan bij het
responsiviteitsprincipe, alsook bij het Good Lives Model. Kwaliteit van leven is dus belangrijk.
Toch is kwaliteit van leven in de reguliere forensische psychiatrie niet het uiteindelijke
behandeldoel. Daarbij gaat het immers in de eerste plaats om het terugdringen van risico’s tot een
aanvaardbaar niveau. In dit verband is het opmerkelijk dat de ROM, zoals die momenteel opgeld
doet in de GGZ, kwaliteit van leven centraal stelt als uitkomstvariabele.
Dit brengt ons tot de volgende twee onderzoeksvragen.
Hoe kan men de kwaliteit van leven van forensisch psychiatrische patiënten, binnen alle
nodige beperkingen, verder verbeteren? Wat zijn hierbij de meest veelbelovende
factoren en aangrijpingspunten?
Wat zou de ROM in de forensische psychiatrie moeten meten?
De zinsnede dat kwaliteit van leven in de reguliere forensische psychiatrie niet het uiteindelijke
behandeldoel is, vraagt om nuancering. Naast beveiliging van de samenleving is namelijk
92