Richtlijn Werk en Ernstige psychische ... - GGZ-richtlijnen

Conceptrichtlijn Werk en Ernstige psychische aandoeningen5Aan de lage arbeidsparticipatie van mensen met ernstige psychische aandoeningenliggen meerdere factoren ten grondslag. Die factoren zijn enerzijds buiten de persoongesitueerd (o.a. stand van werkgelegenheid, kwaliteit van wel beschikbare arbeid,onbekendheid en vooroordelen bij werkgevers, gebrekkig arbeidsintegratiebeleid) enanderzijds binnen de persoon gelegen (beperkingen vanwege de aandoening en mededaardoor gebrek aan ervaring, veerkracht en vaardigheden).101520De arbeidscarrières van mensen met ernstige psychische aandoeningen vertonendoorgaans een dalende lijn. Ten eerste verliezen velen hun baan en blijven vervolgenswerkloos, ten tweede blijft een kleinere groep wel aan het werk, maar op een lagerniveau dan voorheen. Deze neerwaartse lijn begint al vroeg in de ziektecarrière (VanWeeghel, 1995), vaak al voordat de stoornis formeel is vastgesteld (o.a. Beiser et al.,1994). In een Amerikaans onderzoek (Muntaner et al., 1993) bleek dat personen dielater de diagnose schizofrenie zouden krijgen, al voor de eerste opname in positiesonder hun niveau waren terechtgekomen. Zij zouden zelf al een werkomgeving metweinig sociale stimulatie uitzoeken om een psychotische episode te voorkomen. Volgensde onderzoekers nemen in een sociaal geïsoleerde werkomgeving de negatievesymptomen eerder toe, waardoor men nog kwetsbaarder wordt voor socialeoverstimulatie. Overigens laat een Canadese studie zien dat cliënten die snel behandeldwerden voor hun eerste psychose en voldoende sociale steun kregen, na drie jaarbeduidend vaker volledig aan het werk waren dan cliënten die later hulp kregen(Norman et al., 2007).2530De neergaande lijn in de arbeidscarrière zet zich meestal door in de eerste vijf á tienjaar nadat de aandoening zich heeft aangediend. In die ‘kritische periode’ doen zich degrootste schommelingen in symptomen en sociaal functioneren voor, vaak resulterendin ziekenhuisopnames. Deze jaren vallen in de levensfase waarin jongeren belangrijkestatuspassages naar de volwassenheid maken: een levenspartner vinden, een eigenhuishouden beginnen, een vervolgopleiding kiezen of een start met de beroepscarrièremaken. Jongeren die met een ernstige psychische aandoening te kampen krijgen,komen vaak niet toe aan deze opgaven, en voelen zich om die reden ten opzichte vanhun leeftijdsgenoten op forse achterstand gezet.3540Na vijf á tien jaar is de kans groot dat de ziekte en het functioneren zich stabiliseren.Dan dienen zich mogelijkheden aan voor herstel. Hoewel ernstige psychischeaandoeningen doorgaans functionele beperkingen met zich meebrengen, zijn deuitkomsten op de langere termijn heterogeen. Na verloop van tijd krijgt men nieuwekansen in het leven, ook op het gebied van werk. Dat blijkt uit longitudinale studieswaarin leven, ziektebeloop en loopbanen van mensen met schizofrenie of een andereernstige psychische aandoening over periodes van 10 tot 40 jaar werden gevolgd (zieVan Weeghel, 1995).2.3 Accent op behoud van regulier betaald werk45Ondersteuning bij het vinden en behouden van betaald werk is deels beschikbaar vanuitreguliere voorzieningen voor arbeidsintegratie (de door UWV erkende re-integratie23