Conceptrichtlijn <strong>Werk</strong> <strong>en</strong> <strong>Ernstige</strong> <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>36
Conceptrichtlijn <strong>Werk</strong> <strong>en</strong> <strong>Ernstige</strong> <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>HOOFDSTUK 4 BEINVLOEDENDE FACTOREN4.1 Inleiding510152025303540De laatste jar<strong>en</strong> is er e<strong>en</strong> sterke beweging gaande om zoveel mogelijk m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> aan hetwerk te krijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> te houd<strong>en</strong>. Dat geldt ook voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met arbeidsbeperking<strong>en</strong>,waaronder <strong>psychische</strong> beperking<strong>en</strong>. Maar welke factor<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> het nu gemakkelijkervoor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met ernstige <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> om werk te vind<strong>en</strong> <strong>en</strong> tebehoud<strong>en</strong>?Er is wel algem<strong>en</strong>e k<strong>en</strong>nis opgedaan over de factor<strong>en</strong> waarbij de werknemer zich prettigvoelt <strong>en</strong> productief blijft. Kompier (2007) beschreef de overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> zev<strong>en</strong>verschill<strong>en</strong>de theoretische modell<strong>en</strong> over werkk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>, arbeidsgedrag, motivatie,productiviteit <strong>en</strong> ziekte. Dat war<strong>en</strong>: het taakk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>model (Hackman & Oldham,1980), het Michigan model (Kahn e.a., 1964), het Demand-Control model (Karasek,1998), moderne sociotechniek (Kuipers & van Amelsvoort, 1990), handelingstheorie(Hacker, 1998), Effort-Reward Imbalance mode (Siegrist, 2001) <strong>en</strong> het Vitaminemodel(Warr, 1996). Deze theorieën zijn afkomstig uit e<strong>en</strong> periode van 50 jaar <strong>en</strong> ontwikkelddoor psycholog<strong>en</strong>, bedrijfskundig<strong>en</strong> <strong>en</strong> sociolog<strong>en</strong>. Zij bezi<strong>en</strong> vooral het gedrag <strong>en</strong> defactor<strong>en</strong> in de werkcontext, <strong>en</strong> niet of nauwelijks de persoonsfactor<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of de factor<strong>en</strong>in het privélev<strong>en</strong> van de werknemers. Ondanks hun verscheid<strong>en</strong>heid blijk<strong>en</strong> er zeersterke overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> te zijn. Om gezond <strong>en</strong> productief te kunn<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> wijz<strong>en</strong> zesvan de zev<strong>en</strong> theorieën naar autonomie (ook wel regelruimte), naar (pass<strong>en</strong>de)taakeis<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar taakvariatie. Sociale ondersteuning komt in vier van de zev<strong>en</strong> voorals belangrijke factor. Feedback, arbeidszekerheid, taakid<strong>en</strong>titeit (de mate waarin detaak e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>d <strong>en</strong> afgerond geheel vormt), taakbelang (voor ander<strong>en</strong>) krijg<strong>en</strong>in drie van de zev<strong>en</strong> theorieën e<strong>en</strong> plaats. Beloning speelt in twee van de zev<strong>en</strong>theorieën e<strong>en</strong> rol.Als we kijk<strong>en</strong> naar de factor<strong>en</strong> die bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met ernstige <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>belangrijk zijn om gezond <strong>en</strong> productief te kunn<strong>en</strong> (blijv<strong>en</strong>) werk<strong>en</strong>, dan ligt het voor dehand te vertrekk<strong>en</strong> vanuit de factor<strong>en</strong> die voor de werknemer in het algeme<strong>en</strong> vanbelang zijn (Van Weeghel & Zeel<strong>en</strong>, 1990): autonomie, pass<strong>en</strong>de taakeis<strong>en</strong> <strong>en</strong>taakvariatie <strong>en</strong> in mindere mate sociale steun, feedback, arbeidszekerheid,taakid<strong>en</strong>titeit <strong>en</strong> taakbelang. Het is mogelijk dat sommige factor<strong>en</strong> e<strong>en</strong> andere waardehebb<strong>en</strong> voor de groep met ernstige <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. Dat zou kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>bij pass<strong>en</strong>de taakeis<strong>en</strong> (die wellicht meer flexibiliteit vrag<strong>en</strong> bij wissel<strong>en</strong>de belastingvan de aando<strong>en</strong>ing) met daaraan gekoppeld autonomie <strong>en</strong> feed back. Ook zoud<strong>en</strong>sociale steun <strong>en</strong> werkzekerheid e<strong>en</strong> andere rol kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>. Deze groep werknemersis meer dan andere werknemers aangewez<strong>en</strong> op werkgevers die h<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kans will<strong>en</strong>gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> anders dan ander<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zij niet gemakkelijk overstapp<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> anderewerkgever.45Het ontbreekt op dit mom<strong>en</strong>t bij diverse beroepsgroep<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> goed <strong>en</strong> actueeloverzicht van de in de inleiding g<strong>en</strong>oemde beïnvloed<strong>en</strong>de factor<strong>en</strong> bij vind<strong>en</strong> <strong>en</strong>behoud<strong>en</strong> van werk. Vele nieuwe ontwikkeling<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> hernieuwde <strong>en</strong>degelijke verk<strong>en</strong>ning hiervan zinvol is. We noem<strong>en</strong> o.a. verandering<strong>en</strong> in wet- <strong>en</strong>regelgeving (WIA, WMO), toepassing <strong>en</strong> ontwikkeling nieuwe programma’s, e<strong>en</strong>37
Change language