Conceptrichtlijn <strong>Werk</strong> <strong>en</strong> <strong>Ernstige</strong> <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>51015de ziekte zich op<strong>en</strong>baarde. Bij Michon e.a. (2005) gaat het om rec<strong>en</strong>t sociaal <strong>en</strong>arbeidsfunctioner<strong>en</strong> in arbeidsrehabilitatieprogramma's. In deze review komt ook selfefficacy(de mate waarin betaald werk door de persoon zelf als haalbaar wordt gezi<strong>en</strong>)als voorspeller voor betaald werk naar vor<strong>en</strong>. Uit e<strong>en</strong> longitudinale studie van Biegele.a. (2010) komt naar vor<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zonder eerdere werkervaring <strong>en</strong> met e<strong>en</strong>negatieve self-efficacy minder kans hebb<strong>en</strong> op betaald werk, omdat zij niet word<strong>en</strong>verwez<strong>en</strong> naar arbeidsbegeleiding (SE).T<strong>en</strong> slotte is ook onderzoek gedaan naar de invloed van persoonsk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> oparbeidsparticipatie. E<strong>en</strong> gunstig arbeidsverled<strong>en</strong> blijkt in e<strong>en</strong> aantal studies (Tsang,2010; Catty e.a., 2008; Burke-Miller e.a., 2006; Mueser e.a., 2001) e<strong>en</strong> positieveinvloed te hebb<strong>en</strong> op de arbeidsparticipatie, de studie van Michon e.a. (2005) laat ge<strong>en</strong>duidelijk verband zi<strong>en</strong>. Ook het opleidingsniveau blijkt in e<strong>en</strong> aantal studies e<strong>en</strong>voorspeller te zijn voor het verkrijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> behoud<strong>en</strong> van betaald werk (Tsang e.a.2010;Burke-Miller, 2006; Salkever, 2003). Hierbij gaat het soms om het aantal jar<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong>e<strong>en</strong> opleiding heeft gevolgd <strong>en</strong> soms om het opleidingsniveau. Ook blijk<strong>en</strong> jonger<strong>en</strong>meer kans te mak<strong>en</strong> op betaald werk dan ouder<strong>en</strong> (Tsang e.a., 2010; Burke-Miller,2006; Salkever, 2003; Lagerveld e.a., 2010). Over de invloed van anderepersoonsk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> zoals geslacht <strong>en</strong> etniciteit zijn de resultat<strong>en</strong> niet e<strong>en</strong>duidig.202530352. Omgevingsfactor<strong>en</strong>Naar de invloed van omgevingsfactor<strong>en</strong> is nog weinig systematisch onderzoek verricht.Er zijn aanwijzing<strong>en</strong> dat vooroordel<strong>en</strong> van werkgevers over m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met ernstige<strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> (stigma) e<strong>en</strong> belemmer<strong>en</strong>de rol spel<strong>en</strong> voor dearbeidsparticipatie van deze doelgroep (Marwaha & Johnson, 2004). Verder kan de wet<strong>en</strong>regelgeving op het terrein van arbeidsongeschiktheid e<strong>en</strong> belemmering zijn voor hetverkrijg<strong>en</strong> van werk. Met name de angst bij m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met ernstige <strong>psychische</strong>aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> om er financieel op achteruit te gaan, lijkt e<strong>en</strong> negatieve rol te spel<strong>en</strong> bijarbeidsparticipatie (Marwaha & Johnson, 2004; Bond e.a., 2008). Opgemerkt di<strong>en</strong>t teword<strong>en</strong> dat deze studies zijn uitgevoerd in land<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> andere socialezekerheidswetgeving dan die in Nederland. Toch is aannemelijk dat deze factor<strong>en</strong> ook inde Nederlandse situatie e<strong>en</strong> rol kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>. Over de invloed van werkloosheidscijferszijn de resultat<strong>en</strong> niet e<strong>en</strong>duidig: in sommige studies spel<strong>en</strong> ze wel e<strong>en</strong> significante rol,in andere niet (Bond e.a., 2008).Hoewel er dus wel verband<strong>en</strong> zijn gevond<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> persoonsgebond<strong>en</strong> <strong>en</strong>omgevingsfactor<strong>en</strong> <strong>en</strong>erzijds <strong>en</strong> het verkrijg<strong>en</strong> of behoud<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> baan anderzijds, iser nog weinig onderzoek gedaan naar de invloed van familieled<strong>en</strong> <strong>en</strong> vanwerkgerelateerde factor<strong>en</strong> op de arbeidsparticipatie van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met ernstige<strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> (Tsang e.a., 2010, Bond e.a., 2008).40453. Factor<strong>en</strong> die betrekking hebb<strong>en</strong> op de interv<strong>en</strong>tieEvid<strong>en</strong>ce-based arbeidsbegeleiding (Supported Employm<strong>en</strong>t, Individual Placem<strong>en</strong>t andSupport) is e<strong>en</strong> sterke voorspeller voor arbeidsparticiaptie, zowel voor het verkrijg<strong>en</strong> alsvoor het behoud<strong>en</strong> van werk (Tsang e.a.; Bond e.a., 2008; Catty e.a., 2008). Welkeelem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> vooral werkzaam zijn in de begeleiding komt in hoofdstuk 5 nader aan deorde. Over de invloed van behandelmethod<strong>en</strong> op betaald werk zijn de resultat<strong>en</strong> niete<strong>en</strong>duidig. Binn<strong>en</strong> de grotere groep van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met ernstige <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>40
Conceptrichtlijn <strong>Werk</strong> <strong>en</strong> <strong>Ernstige</strong> <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>5zijn op basis van de diagnose verschill<strong>en</strong>de subgroep<strong>en</strong> te onderk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. De studies vanBond & Drake (2008) <strong>en</strong> Salkever e.a. (2003) richt<strong>en</strong> zich alle<strong>en</strong> op m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> metschizofr<strong>en</strong>ie. Uit de review van Bond & Drake (2008) komt ge<strong>en</strong> verband tuss<strong>en</strong>(medicatie)behandeling <strong>en</strong> arbeidsparticipatie naar vor<strong>en</strong>. Uit de studie van Salkevere.a. (2003) onder m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met schizofr<strong>en</strong>iesymptom<strong>en</strong> komt behandeling met atypischeantipsychotica als e<strong>en</strong> mogelijke positieve voorspeller van arbeidsparticipatie naarvor<strong>en</strong>.104.3 ConclusiesHet is aangetoond dat cognitieve beperking<strong>en</strong> de arbeidsparticipatie van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> meternstige <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> verminder<strong>en</strong>.Niveau 1A1 Tsang e.a. (2010)A2 Gold e.a. (2002); Mueser e.a. (2001)Niveau 1Het is aangetoond dat e<strong>en</strong> gunstig arbeidsverled<strong>en</strong>, arbeidsfunctioner<strong>en</strong> inarbeidsrehabilitatie programma's <strong>en</strong> sociaal functioner<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong> met positievearbeidsresultat<strong>en</strong> voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met ernstige <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>.A1 Michon e.a. (2005); Tsang e.a. (2010)A2 Marwaha & Johnson (2004) 3 ; Mueser e.a. (2001), Biegel e.a. (2010)Niveau 1Het is aangetoond dat zowel jonger<strong>en</strong> als hoogopgeleid<strong>en</strong> meer kans mak<strong>en</strong> opbetaald werk.A1 Tsang e.a. (2010); Lagerveld e.a. (2010)A2 Burke-Miller e.a (2006); Salkever e.a. (2003)Niveau 1Het is aangetoond dat arbeidsbegeleiding (onderzocht werd IPS/SE) de kans op hetverkrijg<strong>en</strong> <strong>en</strong> behoud<strong>en</strong> van betaald werk vergroot.A1 Tsang e.a. (2010)A2 Bond & Drake (2008); Catty e.a. (2008)15Niveau 2Niveau 2Het is aannemelijk dat negatieve symptom<strong>en</strong> (zoals vervlakking van gevoel<strong>en</strong>s,weinig initiatief, gebrek aan conc<strong>en</strong>tratie) <strong>en</strong> ernstige depressieve symptom<strong>en</strong> dearbeidsparticipatie van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met ernstige <strong>psychische</strong> aando<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> verminder<strong>en</strong>.A1 Michon e.a. (2005); Tsang e.a. (2010); Lagerveld e.a. (2010)A2 Marwaha & Johnson (2004), Biegel e.a. (2010)Het is aannemelijk dat de angst voor inkom<strong>en</strong>sachteruitgang de arbeidsparticipatie3 De methodologische kwaliteit is hier lastig te bepal<strong>en</strong>, omdat het e<strong>en</strong> review betreft van diverse soort<strong>en</strong>studies (surveys, vergelijk<strong>en</strong>de studies, cohortstudies). Gekoz<strong>en</strong> is voor A2-niveau, omdat er in de reviewminimaal twee studies van B-niveau zijn opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.41