Richtlijn Werk en Ernstige psychische ... - GGZ-richtlijnen

Conceptrichtlijn Werk en Ernstige psychische aandoeningenHOOFDSTUK 4 BEINVLOEDENDE FACTOREN4.1 Inleiding510152025303540De laatste jaren is er een sterke beweging gaande om zoveel mogelijk mensen aan hetwerk te krijgen en te houden. Dat geldt ook voor mensen met arbeidsbeperkingen,waaronder psychische beperkingen. Maar welke factoren maken het nu gemakkelijkervoor mensen met ernstige psychische aandoeningen om werk te vinden en tebehouden?Er is wel algemene kennis opgedaan over de factoren waarbij de werknemer zich prettigvoelt en productief blijft. Kompier (2007) beschreef de overeenkomsten tussen zevenverschillende theoretische modellen over werkkenmerken, arbeidsgedrag, motivatie,productiviteit en ziekte. Dat waren: het taakkenmerkenmodel (Hackman & Oldham,1980), het Michigan model (Kahn e.a., 1964), het Demand-Control model (Karasek,1998), moderne sociotechniek (Kuipers & van Amelsvoort, 1990), handelingstheorie(Hacker, 1998), Effort-Reward Imbalance mode (Siegrist, 2001) en het Vitaminemodel(Warr, 1996). Deze theorieën zijn afkomstig uit een periode van 50 jaar en ontwikkelddoor psychologen, bedrijfskundigen en sociologen. Zij bezien vooral het gedrag en defactoren in de werkcontext, en niet of nauwelijks de persoonsfactoren en/of de factorenin het privéleven van de werknemers. Ondanks hun verscheidenheid blijken er zeersterke overeenkomsten te zijn. Om gezond en productief te kunnen werken wijzen zesvan de zeven theorieën naar autonomie (ook wel regelruimte), naar (passende)taakeisen en naar taakvariatie. Sociale ondersteuning komt in vier van de zeven voorals belangrijke factor. Feedback, arbeidszekerheid, taakidentiteit (de mate waarin detaak een samenhangend en afgerond geheel vormt), taakbelang (voor anderen) krijgenin drie van de zeven theorieën een plaats. Beloning speelt in twee van de zeventheorieën een rol.Als we kijken naar de factoren die bij mensen met ernstige psychische aandoeningenbelangrijk zijn om gezond en productief te kunnen (blijven) werken, dan ligt het voor dehand te vertrekken vanuit de factoren die voor de werknemer in het algemeen vanbelang zijn (Van Weeghel & Zeelen, 1990): autonomie, passende taakeisen entaakvariatie en in mindere mate sociale steun, feedback, arbeidszekerheid,taakidentiteit en taakbelang. Het is mogelijk dat sommige factoren een andere waardehebben voor de groep met ernstige psychische aandoeningen. Dat zou kunnen spelenbij passende taakeisen (die wellicht meer flexibiliteit vragen bij wisselende belastingvan de aandoening) met daaraan gekoppeld autonomie en feed back. Ook zoudensociale steun en werkzekerheid een andere rol kunnen spelen. Deze groep werknemersis meer dan andere werknemers aangewezen op werkgevers die hen een kans willengeven en anders dan anderen kunnen zij niet gemakkelijk overstappen naar een anderewerkgever.45Het ontbreekt op dit moment bij diverse beroepsgroepen aan een goed en actueeloverzicht van de in de inleiding genoemde beïnvloedende factoren bij vinden enbehouden van werk. Vele nieuwe ontwikkelingen maken dat een hernieuwde endegelijke verkenning hiervan zinvol is. We noemen o.a. veranderingen in wet- enregelgeving (WIA, WMO), toepassing en ontwikkeling nieuwe programma’s, een37