SERBEST TİCARET SAĞLIKLI GIDAYA KARŞIABD ve AB arasında tartışılan Transatlantik Ticar<strong>et</strong> ve Yatırım Ortaklığı Anlaşmasıticar<strong>et</strong>i ve istihdamı artırmayı amaçlıyor. Ama bu, aynı zamandaAtlantik’in her iki yakasındaki tük<strong>et</strong>iciyi koruma kanunlarını zayıflatabilir.Y<strong>et</strong>kililer kapalıkapılar ardında ilaçkullanımına dairbariyerleri azaltmayıtartışıyorTeoride, ticar<strong>et</strong>in serbestleştirilmesi ekonomikharek<strong>et</strong>liliği artırır, denizdeki bütüngemileri yükseltir, istihdam ve herkes içinekonomik büyüme yaratır. Fakat gerçekte bununtam tersi olabilir. Serbest ticar<strong>et</strong> anlaşmaları artıksadece gümrük vergileri ve kotalarla ilgili değil.Bunlar hüküm<strong>et</strong>lerin <strong>et</strong> ür<strong>et</strong>imi için standart belirlemeve hayvan refahından <strong>et</strong>ik<strong>et</strong>lemeye, doğayıkorumadan sektördeki şirk<strong>et</strong>lerin hukukihak ve sorumluluklarına kadar küresel <strong>et</strong> endüstrisinidüzenleyip den<strong>et</strong>leme kabiliy<strong>et</strong>inibüyük ölçüde azaltabiliyor.Gıda güvenliği yaklaşımları genellikle ülkedenülkeye farklılık gösteriyor. Avrupa Birliğigıda ve kimyasallarla ilgili güvenlik kurallarını“ihtiyatlılık prensibine” dayandırıyor. Birlik kanunlarındakibu köşe taşı, AB’ye beşeri ya da çevreselrisk taşıma ihtimali olan ve hakkında bilimdünyasının nihai <strong>son</strong>uçlar elde <strong>et</strong>mediği ürünlerinit<strong>hal</strong>atına kısıtlama g<strong>et</strong>irme hakkı tanıyor.ABD ise kararlarını güvenilir bilime ve fayda-maliy<strong>et</strong>analizine dayandırdığını ilan ediyor. Amaörneğin GDO meselesinde bu güvenilir bilim veanalizler, sektörün sunduğu verilerle sınırlı. Gıdagüvenliği rejimleri ve tük<strong>et</strong>ici tercihlerindeki tümbu farklılıklara rağmen Avrupa Birliği ve AmerikaBirleşik Devl<strong>et</strong>leri 2013 yılında Transatlantik Ticar<strong>et</strong>ve Yatırım Ortaklığı (Transatlantic Trade andInvestment Partnership - TTIP) için müzakereleribaşlattı. Kırılgan ekonomilerini ivmelendirmeamacı taşıyan bu anlaşma tarihteki en büyük ikiliticar<strong>et</strong> anlaşması olmaya aday.Böyle bir anlaşma, <strong>et</strong> ür<strong>et</strong>iminde antibiyotiklerinkullanımı, gen<strong>et</strong>iği değiştirilmiş organizmalar,hayvan refahı ve diğer meselelerle ilgili standartlardakökten değişiklilere yol açabilir. ABD veAB’nin ticar<strong>et</strong> hacmini büyütmek için yapılacak“mevzuat uyumu” prensipte kulağa hoş geliyor.Fakat mesele bundan çok daha karmaşık. AslındaTTIP’nin <strong>et</strong> endüstrisinde gıda güvenliği ve hayvanrefahını güçlendirme yolundaki çabalarınıboşa çıkarma ihtimali, Atlantik’in her iki yakasındakitük<strong>et</strong>icileri de endişelendirmeli. Buralardaki<strong>et</strong> endüstrisinin, pazar payını büyütmek için olabileceken düşük standartlarda ür<strong>et</strong>im yapmayabaşlaması kuvv<strong>et</strong>le muhtemel.ABD, yıllardır gen<strong>et</strong>iği değiştirilmiş organizmalar,şüpheli gıda ve yem katkı maddeleriyleilgili AB kısıtlamalarını kaldırmaya çalışıyor.ABD’de bir yem katkı maddesi olarak domuz veTransatlantik ticar<strong>et</strong> müzakerelerinin kazananları ve kaybedenleriKilit pazarlarda rekab<strong>et</strong>in artmasıyla reel kişi başı gelirde tahmini azalma artma yüzdeleriGümrük bariyerlerinin kaldırıldığı var sayılır, diğer <strong>et</strong>kenler ise değişmez.IFO13.4ABDKanada-9.56.9İrlanda9.7İngiltere6.6İspanya7.3İsveç 6.2FinlandiyaMeksika-7.2-9.5–-6.1-6.0–-3.1-3.0–0.00.1–3.03.1–6.06.1–13.4Veri yokAvustralya-7.420ET ATLASI
sığır <strong>et</strong>i ür<strong>et</strong>iminde yağsız <strong>et</strong> miktarını artırmakiçin kullanılan raktopamin mevzusu var. Bu ilacınkullanımı, Avrupa Birliği de dahil olmak üzere160 ülkede, söz konusu ilacın insan sağlığı için güvenliolup olmadığına dair y<strong>et</strong>erli tarafsız bilimselaraştırma olmamasına dayanarak yasaklandı. Şuanda ABD’nin raktopamin kullanılan hayvanlardanür<strong>et</strong>tiği <strong>et</strong>leri AB’ye ihraç <strong>et</strong>mesine izin verilmiyor.Amerikan tarım ve <strong>et</strong> işleme şirk<strong>et</strong>leriAB’nin bu yasağı kaldırmasını ve bu meseleninTTIP müzakerelerine dahil edilmesini istiyor.TTIP kapsamında ABD bir kez daha peroksiasiteonay verilmesinin peşine düştü. Mikropöldürücü özelliklere sahip bu kimyasal madde,kesimden <strong>son</strong>ra kümes hayvanlarını temizlemekiçin ABD’de yaygın olarak kullanılıyor. AB’de iseperoksiasit kullanımının, kimyasal kullanımını enaza indirgeyen ve kümes hayvanlarını temizlemekiçin sadece sıcak su kullanımına izin veren “çiftliktentabağa” kavramına ters olduğu düşünülüyor.TTIP ayrıca çok uluslu şirk<strong>et</strong>lere, AB’de yasakolan gen<strong>et</strong>iği değiştirilmiş organizmalara karşıAB vatandaşlarının itirazlarını işlevsiz kılmayaolanak sağlayacak. ABD Hüküm<strong>et</strong>i ve gıda firmalarıbu kurallara, adil olmayan “teknik engeller”diyerek karşı çıkıyor. Şimdiyse kapalı kapılar ardındayapılan şeffaflıktan uzak müzakerelerleAB’nin TTIP anlaşmasını, gen<strong>et</strong>iği değiştirilmişorganizmaların kullanımına dair standartları düşürmekiçin bir bahane olarak öne sürmesindenkorkuluyor.AB’nin de kendi hesapları var. O da ABD’ninAB’ye karşı uyguladığı sığır <strong>et</strong>i ithâlâtı yasağınıkaldırma peşinde. ABD’de BSE (Bovine SpongiformEncep<strong>hal</strong>opathy) yani deli dana hastalığınıyayma riski taşıyan yem ya da bu yemin içeriğininkullanımı ve it<strong>hal</strong>atı yasak. ABD’deki gıda güvenliğisavunucuları, geviş g<strong>et</strong>iren hayvanlardan yapılanhayvan yemi katkılarının kullanımına dairAB politikalarının, hastalık bulaşmasını engellemeyey<strong>et</strong>ecek kadar katı olmadığı konusundaendişeli. AB bu yem katkılarına dair düzenlemelerinigevş<strong>et</strong>meyi gündeme aldığına göre deli danabulaşmış <strong>et</strong>lerin ticar<strong>et</strong>inin yapılması riski artacakgibi görünüyor.Üstelik <strong>et</strong> endüstrisinin insan sağlığı ve çevreyeolumsuz <strong>et</strong>kilerini ortadan kaldırmaya yönelikönlemler “yatırımcı ve devl<strong>et</strong> arasındaki ihtilaflarınuzlaşması” mekanizması aracılığıyla işlevsizkılınabilir. Ticar<strong>et</strong> anlaşmalarının pek çoğundabulunan bu ibare, şirk<strong>et</strong>lerin kârlılıklarını <strong>et</strong>kileyenkurallara istinaden hüküm<strong>et</strong>leri dava <strong>et</strong>mesineve onlardan tazminat talep <strong>et</strong>mesine olanaktanıyor. Tarım şirk<strong>et</strong>leri gıda güvenliği standartlarınınTTIP kapsamındaki yatırımcı-devl<strong>et</strong> mekanizmasıçerçevesinde uygulanması için lobi faaliy<strong>et</strong>leriyürütüyor. Bu mekanizma, uluslararasıyatırımcılara “istikrarlı yatırım koşulları” sağlanmasınadair yasal bir hak tanıdığı için çevre veyahayvan refahını ilgilendiren meselelerde yasadeğişikliğine gitmek çok daha zor <strong>hal</strong>e gelecek.TTIP ayıca endüstriyel hayvan ür<strong>et</strong>iminin sağlıkABD ile AB arası <strong>et</strong> ticar<strong>et</strong>iİt<strong>hal</strong>at ve İhracat, milyon dolarToplam <strong>et</strong> ticar<strong>et</strong>iABDSığır, danaKanatlı <strong>et</strong>i, yumurtaalanında, çevre ve toplumda yarattığı olumsuz<strong>son</strong>uçlara karşı önlem alınmasını daha çok zorlaştıracak.AB ve ABD’deki tük<strong>et</strong>iciler, hüküm<strong>et</strong>lerinden,standartları dibe çekmek yerine TTIP’yi <strong>et</strong>endüstrisindeki den<strong>et</strong>lemeleri sıkılaştırarak bunubir fırsata çevirmelerini, aksi takdirde müzakerelerin<strong>son</strong>landırılmasını talep ediyor.ABD ve AB arasındaki yem ticar<strong>et</strong>iİt<strong>hal</strong>at ve ihracat, milyon dolar2010 2011 2012MısırABDSorgumYem vesamanYağlı tohumSoya2010 2011 2012946 1,154 9881,652 2,031 2,154136 231 223298 326 355219 218 199741 868 84543 239 1838 239 1320 492 2652,072 1,632 2,6761,108 795 1,481217 270 265872 928 1,016847 897 976ABDomuzPeynirABYem vesamanYağlı tohumZeytinyağıUSDA ERSUSDA ERSET ATLASI21
Change language