ÇALIYI PROTEİNE ÇEVİRMEKDünyadaki canlı hayvanların ve bu hayvanların ürünlerinin çoğu, küçük ür<strong>et</strong>icilertarafından y<strong>et</strong>iştiriliyor. Küçük ür<strong>et</strong>icilerin büyük bir kısmı da hayvanlarınıtarıma uygun olmayan arazilerde y<strong>et</strong>iştiriyor. Bu yerel kaynakların kullanımınıoptimize ediyor ancak küçük ür<strong>et</strong>icilerin varlığını tehliteye atıyor.Sürülerini otlatançobanlar tarıma uygunolmayan topraklardahayvancılıkyapıyorMevsimlik otlaklardan ür<strong>et</strong>ilen <strong>et</strong> ve süt24Dünya çapında, yüzdelik oranlar, 2000/2010*5502821Sığır97koyunDünya üzerindeki toprak örtüsünün %40’ıekinler için aşırı kuru, aşırı sarp, aşırı sıcakya da aşırı soğuk. Bu bölgelerde hayvancılıklauğraşanların stratejik bir avantajı var: Hayvanlarını,yerel bitki örtüsünü gıdaya ya da enerjiyeçevirmek için kullanabiliyorlar. Onların ür<strong>et</strong>imyöntemlerinin yerel koşullara uygun olması gerek.Belli başlı bazı hayvan ırklarına, hayvanların ihtiyaçlarıve yerel koşullara dair engin bir bilgiyesahip olmalılar. Bu yöntemlerin sürdürülebilirolması ancak bu sayede mümkün oluyor.Sürü otlatan göçebe çobanlar bu konudauzman. Onların güttüğü yüzyıllar içinde şekillenmişhayvan ırkları, kurak alanların, yol kenarlarının,hasat edilmiş tarlaların ve diğer zorluçevre koşullarının dağınık bitki örtüsüne uyumsağlamış. Farklı bölgelere hayvanlarını otlatmayagötüren bu topluluklar, dünyanın en yaşamayaelverişsiz bölgelerinde yüzyıllarca var olmuş vebulundukları bölgenin temel kaynaklarını kurutmamayıbaşarmışlar. Bir bölgede, sadece sınırlıbir süre vakit geçirerek bitki örtüsünün kendinitoparlamasına ve parazitlerin azaltılmasına katkıdabulunmuşlar.2815191859Süt* Verilerin yayınlandığı tarih 2010‘dur. Dahagüncel veriye ulaşılamamaktadır.713417agropastoral (mevsimlik otlaklardayarı göçebe ür<strong>et</strong>im)karma, ekstansif (tarım ve hayvancılık)karma, yoğun (sulamalı tarım,hayvancılık)diğergelişmiş ülkelerILRI/HerreroGöçebe otlakçılık, çiftçiliğe göre hektar başınadaha verimli, diğer daha yoğun toprak kullanımtipine göre daha kârlı olabiliyor. Fakat göçlerinkısıtlanmasıyla göçebe çobanlık sistemleri de birbir bozuluyor. Buna <strong>et</strong>ki eden faktörler arasındatarım alanlarının genişlemesi, önceden müşterektoprak olan alanların çitlerle çevrilerek özelleşmesive hayvan harek<strong>et</strong>lerine hüküm<strong>et</strong>lerin sınırlamag<strong>et</strong>irmesi sayılabilir.Nisp<strong>et</strong>en daha elverişli bölgelerde küçük sürüsahipleri hayvancılığın yanında bitkisel ür<strong>et</strong>imde yapıyor. Ekinler için birkaç hektar arazi satınalıyor ya da kiralıyor, bu arada sürüleri müşterekarazilerde gezdirmeye devam ediyorlar. Bir yandanellerindeki kaynakları kullanırken diğer yandanilave yem gibi girdileri de satın alabiliyorlar.Sürülerinde yerli ırklar olabileceği gibi daha verimli,özel ür<strong>et</strong>im ırklarla melezlenmiş hayvanlarıda besleyebiliyorlar. Hayvanlarını serbest bırakabiliyor(bahçedeki tavuklar gibi), yol kenarlarındaya da hasat edilmiş tarlalarda otlatabiliyor(koyun, keçi, sığır ve manda gibi) ya da yemlik ottoplayıp çitlerin içinde ya da ağıllarda tuttuklarıhayvanları (süt ineği, manda, koyun ve keçi gibi)besleyebiliyorlar.Küçük sürü sahipleri çiftliklerindeki besleyicimalzeme olan ekin artıklarını hayvanlara yemyaparak ya da hayvanların dışkısını gübre ve yakıtolarak kullanarak geri dönüştürüyor. Bu yöntemleve ailenin emeğini kullanarak girdi maliy<strong>et</strong>lerinidüşürüp düşük maliy<strong>et</strong>li faaliy<strong>et</strong> gösterebiliyorlar.Hatta büyük çiftliklere göre daha düşükmaliy<strong>et</strong>lerle hayvan y<strong>et</strong>iştirebiliyorlar. Bunlararağmen büyük çiftlikler karşısında kaybediyorlarçünkü çiftlik başı ür<strong>et</strong>tikleri miktar küçük.Göçebe çobanlar ve küçük çiftçiler konusundakirakamlar belirsiz. 40’ın üzerinde ülkedehayvancılıkla geçinen toplam 45 grup belirlendi.Fakat pek çok ülkede o ya da bu şekilde bir göçebegrubu mevcut. Mesela Avrupa’nın pek çok yerindegöçebe çobanlar, otlaklarda ve anızlık arazilerdekoyunlarını otlatıyorlar. İskoçya ve Galler’dekikoyun y<strong>et</strong>iştiricileri, yağmurlu yüksek düzlüklerde<strong>et</strong> ve yün ür<strong>et</strong>iyorlar. Uluslararası kuruluşlartüm dünyada yaklaşık 120-200 milyon göçebeçoban olduğunu düşünüyor. Küçük çiftliklerin sayısınınise gelişmekte olan ülkelerde 500 milyon,toplamda ise 600 milyon olduğu, çoğunun az daolsa bir sürü sahibi olduğu tahmin ediliyor.Sayıların bu kadar belirsiz olmasında <strong>et</strong>ken,bu işin tanımının bir bölgeden diğerine değişmesive göçebelerle küçük çiftlik sahipleri arasında-ET ATLASI
Dünya çapında pastoral topluluklarHayvancılık, ülkeler ve hayvan türüne göre ayrılmış örneklerFAOsığırkoyunkeçitekhörgüçlüdeveçifthörgüçlüdeveeşek, attib<strong>et</strong>öküzü/yakmandarengeyiğilamavikunyaET ATLASIki farkın değişmesi. Göçebe hayvan sahipleri yerleşikhayata geçiyor ve pek çoğu da hayvanlarınıotlatmak sur<strong>et</strong>iyle hem hayvancılık hem de tarımlauğraşıyor. Ayrıca Brezilya’da küçük olaraknitelenen bir sürü Doğu Afrika’da orta boy ya dabüyük olarak görülebiliyor.Bu insanların ekonomiye hatırı sayılır katkılarıolmasına rağmen, bu katkı ile ilgili verilere ulaşmakoldukça zor. 2006 yılında Dünya SürdürülebilirGöçebe Hayvancılık İnisiyatifi, bu insanlarınkendi tük<strong>et</strong>tikleri hariç Etiyopya’nın toplam sütür<strong>et</strong>iminin %65’inden sorumlu olduğunu ve gayrisafiyurtiçi hasılanın da %9’unu oluşturduklarınıortaya koydu. Uganda’da göçebeler GSYİH’in%8.5’inden, Mali’de %10’undan ve Moğolistan’da%30’undan sorumlular. Göçebe hayvancılık yapanlarıntarımsal GSYİH içindeki oranı Sudan,Senegal ve Nijer’de %80, Kenya’da ise %50 olaraksıralanıyor.Göçebeler ve küçük çiftlik sahipleri sadecegıda maddesi ür<strong>et</strong>mekle kalmıyor. Çevrenin korunmasıve biyoçeşitliliğin devamında da yardımcırol oynuyorlar. Avrupa’da göçebe koyunçobanlarının kullandığı geleneksel patikalar kıtadakibiyoçeşitliliği en bol olan bölgelerden biri.Hollanda’da koyun sürüleri bentleri korurkenAlmanya’da turistlerin çok sevdiği çayır alanlarınınormana dönüşmesini engelliyorlar.Fakat hayvancılıkla uğraşan bu insanların siyasiçevrelerde bir lobi oluşturma şansları az.Bu sebeple kendi sistemlerini sürdürme vekoruma konusunda istedikleri yardımı alamıyorlar.Tersine, yeni teknolojilere geçmeyeve daha çok verim almaya zorlanıyorlar.Hayvanlarını bir yerden bir yere götürmelerinisağlamak için tanınmaya ve yasal düzenlemelereihtiyaçları var. Kaynaklara, pazarlara vebilgiye erişimlerinin garanti altına alınması gerek.Toprak idaresi ve biyoçeşitliliğin korunmasıkonusunda verdikleri hizm<strong>et</strong>ler için kendilerineuygun bir ödeme yapılmalı. Bu insanların tamamınıngünümüzde bu hayat şekline devam <strong>et</strong>mekistediklerini söylemek mümkün değil ama eğerbunu yapmak istiyorlarsa yapabilmeliler.Göçebelerinatalarından kalangöç yollarınıkullanmalarına izinverilmeli25
Change language