okulu terk k‹m‹

III) SAHA ARAŞTIRMASI VE TEMEL BULGULARIBu çalışmada sekiz yıllık zorunlu eğitimitamamlamadan ölüm ya da sağlık sorunu dışındabir nedenle okuldan ayrılmış ve başka bir eğitimkurumuna devam etmeyen çocuklar okulu terk etmişolarak tanımlanmış, saha araştırması İstanbul,Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Erzurum ve Konyaillerinde yapılmış ve iki farklı aşamada nitel ve nicelyöntemler kullanılmıştır.Okulu terk etmiş çocuklar, çocukları okulu terketmiş anne-babalar ve ilköğretim okullarında görevyapan öğretmen ve yöneticiler ile birebir görüşmeleryapılmış; bu görüşmeler ve çalıştaylar ile 200 kişidennitel veri toplanmıştır. Nicel çalışmada ise 6 ildetoplam 2356 kişiden veri toplanmıştır (705 okulu terketmiş çocuk ve annesi, 352 okula devam eden çocuk veannesi, 241 öğretmen).Her iki yöntemin verileri birbirinden bağımsız olarakçözümlenmiş ve değerlendirilmiştir. Nitel yöntemlerile öznel düşünce, yorum ve öneriler, nicel yöntemile nesnel veriler elde edilmiş olmakla birlikte nitelve nicel verilerin büyük ölçüde birbirini desteklediğigörülmektedir.Bu sonuçlar ise şöyle özetlenebilir:• Okulu terke yol açan nedenler, eğitim sistemive okul koşullarının yanı sıra sosyo-kültürel veekonomik koşullardan da kaynaklanmakta,öncelikleri ve ağırlıkları bölgeler itibariylefarklılıklar göstermektedir. Ayrıca kız ve erkeköğrencilerin okulu terk nedenleri arasında dafarklılıklar olduğu gözlenmiştir.• Okulu terk durumu 5. ve 6. sınıflardayoğunlaşmaktadır. Bu durum diğer faktörleryanında sekiz yıllık zorunlu eğitimin henüz tamolarak yerleşmediğinin de bir göstergesidir.Araştırmaya katılan çocuklar için okulunterk edildiği sınıf 4,43; terk yaşı ise 11,61’dir.Kız çocukları için bu sayılar 4,32 ve 11,47’yedüşmektedir. Öğretmenlerin gözlemleri de bubulguyu desteklemektedir. Öğretmenlerin% 24,9’u çocukların okulu en fazla 5. sınıfta,% 34,9’u ise 6. sınıfta terk ettiklerini ifadeetmişlerdir. Ayrıca öğretmenler kız çocuklarınınokulu terk açısından daha yüksek bir risk grubuolduğunu belirtmektedirler.Kısaca kız çocukları daha erken yaşta ve dahaerken bir sınıfta okulu terk etmekte ve bu karardaha çok aile baskısı ile alınmaktadır. Kızçocuklarının % 49’u, erkek çocukların % 73’ü okuluterk kararını kendisi aldığını belirtmiş; annelerinyanıtları da bu saptamayı desteklemiştir. Ancak,çocukların okulu neden bıraktıkları sorusunaverdikleri yanıt, kararı kimin verdiği konusundaşüphe uyandırmaktadır. Çocukların % 30’u çalışmakzorunda olduğu için, % 23’ü de ailesi istemediği içinokulu bıraktığını ifade etmiştir.Buna bir de çocukların % 43,7’sinin ailesine okulagitmek istediğini ve % 36,2’sinin okuldan ayrıldığıiçin ağladığını söylediği eklendiğinde okulu terkkararının salt çocukların kararı olmadığı ortayaçıkmaktadır. Öğretmenler de büyük bir oranla(% 71,5) okulu bırakma kararının babalartarafından verildiğini ifade etmişlerdir.• Okulu terkin sosyal, kültürel ve ailevi koşullardankaynaklanan nedenleri incelendiğinde en önemlietkenlerden birinin annenin okuryazarlık durumuolduğu görülmektedir. Okulu terk eden çocukların% 83,5’inin annesi eğitimsizdir. Devam edenlerinise % 62,2’si okuryazardır. Bu durum kız çocuklarıiçin daha da belirleyici olmaktadır. Anne okuryazarise kız çocukları % 60 oranında okula devametmekte, eğitimsiz ise % 85 oranında okulu terketmektedirler.Babanın eğitim durumu çocukların eğitim durumuüzerinde belirleyici bir etken olmamaktadır. Ancakgenel olarak ailenin eğitim düzeyi, çocuklarınıneğitiminden doğan beklentiyi etkilemektedir. Bunaparalel olarak ailenin çocuğun okul durumuylailgilendiği koşullarda da okula devam oranıyükselmektedir.• Sosyal, kültürel ve ailevi koşullardan kaynaklananikinci önemli etken de evde konuşulan dilin Türkçeolup olmadığıdır. Dil sorunu özellikle çocuğun okulbaşarısını etkileyen faktörlerin başında geldiği içinönem taşımaktadır. Doğal olarak bu durum illerbazında büyük farklılıklar göstermektedir. ÖrneğinDiyarbakır’da okulu terk etmiş olan çocukların% 15’inin evinde Türkçe konuşulurken, Erzurum’dabu oran % 82,7’ye çıkmaktadır. Araştırmakapsamındaki illerin genelinde ise, okulu terk edençocukların % 48,1’inin evinde Türkçe konuşulduğusaptanmıştır.• Ekonomik koşullardan kaynaklanan nedenler ikitemel başlık altında toplanabilmektedir: Ekonomikyetersizlikler nedeniyle çocukların işte veya evdeçalıştırılması ve/veya eğitim harcamalarının9