yorum-ilkeleri

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 13
Ancak şu an itibarıyla bu ilkelerin çoğunluğu Anayasa veya kanunlarımızda geçmemektedir.
Dolayısıyla bunların hâkim karşısında pozitif bir bağlayıcılıkları yoktur.
Peki ama hâkim bunlar ile hiçbir şekilde bağlı değil midir? Biz yine de hâkimin bu ilkelerle
bağlı olduğunu, hâkimin bu ilkelere uymak zorunda olduğunu düşünüyoruz.
Bu ilkelerin bağlayıcılığı, varlıkları gibi eşyanın tabiatından kaynaklanır. Çünkü hâkim
bu ilkelere uymadan bir hukuk problemini doğru olarak çözemez. Nasıl bir matematikçi,
bir geometri problemini doğru olarak çözmek için Öklid’in teoremlerine
uymak zorunda ise, bir hâkim de önündeki uyuşmazlıkları doğru olarak çözmek için
yorum ilkelerine uymak zorundadır. Aksi takdirde, hâkim söz konusu uyuşmazlığı
doğru bir şekilde çözemeyecektir. Eğer hâkimin varlık sebebi kendisine sunulan
uyuşmazlıkları doğru olarak çözmek ise, hâkimin bu varlık sebebini gerçekleştirebilmesi
için bu ilkelere uyması gerekir. Şüphesiz biz burada hâkimin kendisine sunulan
uyuşmazlığı doğru olarak çözmek istediğini varsayıyoruz. Eğer hâkimin kendisine
sunulan uyuşmazlığı doğru olarak çözmek gibi bir kaygısı yok ise, haliyle hakim
kendisini bu ilkelerle bağlı hissetmeyecektir. Nihaî tahlilde hukuk uygulaması, hâkimlerin
dürüst olduğu ve kendilerine sunulan uyuşmazlıkları doğru bir şekilde çözmek
istedikleri varsayımı üzerine kuruludur. Eğer bir ülkenin hâkimlerinin kendilerine
sunulan uyuşmazlıkları doğru olarak çözmek gibi bir kaygıları zaten yok ise, o ülkede
hukuk ile ilgili bir şeyi tartışmanın zaten bir anlamı yoktur.
Bir örnek verelim: Bir matematikçi “bir üçgenin herhangi iki kenarının toplamı,
diğer kenarından daha uzundur” şeklindeki Öklid teoremiyle kendisini bağlı hissetmeksizin
bir matematik problemini doğru olarak çözemez. Bu teorem bir kanun koyucu
veya resmî matematik otoritesi veya bir “uluslararası matematikçiler federasyonu”
tarafından konulmamıştır. Ama doğruluğu apaçık bir şekilde Öklid tarafından
gösterildiği için her matematikçi tarafından bu teorem doğru olarak kabul edilir ve
uygulanır. Öklid teoremlerinin bağlayıcılığı bu şekilde gerçekleşir. Aynı şekilde, bir
hukuk problemini çözmek durumunda olan bir hukukçu da aşağıda bizim ifade ettiğimiz
“istisna ancak kaideyi koyan makam tarafından konulabilir” ilkesiyle kendisini
bağlı hissetmeden ve bu ilkeyi uygulamadan önündeki uyuşmazlığı doğru olarak çözemez.
“Đstisna ancak kaideyi koyan makam tarafından konulabilir” ilkesi Anayasa
koyucu veya kanun koyucu tarafından konulmamıştır. Ama aşağıda ayrıca gösterdiğimiz
gibi bu ilke apaçık doğru olan bir ilkedir. Önündeki bir uyuşmazlığı doğru olarak
çözmek isteyen her dürüst hakimin kendiliğinden uyması gereken bir ilkedir. Bir
matematikçi için “bir üçgenin herhangi iki kenarının toplamı, diğer kenarından daha
uzundur” şeklindeki Öklid teoreminin bağlayıcılığı nereden kaynaklanıyor ise, bir
hâkim için de “istisna ancak kaideyi koyan makam tarafından konulabilir” ilkesinin
bağlayıcılığı da oradan kaynaklanır.