yorum-ilkeleri

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 40
çok parlâmento kararını “eylemli içtüzük niteliğinde” görüp denetlemesi exceptio est
strictissima interpretationis ilkesine aykırıdır 50 .
Bu arada şunu da söyleyelim ki, istisnaların dar yorumlanması ilkesi, istisnalarda
kıyas yapılmasını da yasaklar. Yani istisnaların dar yorumlanması ilkesinden “istisnalarda
kıyas yasaktır” veya “kıyas yoluyla istisna üretilemez” ilkesi de türer. Çünkü
kıyas yapıldığında bir kavramın anlamı genişler. Yani kıyas yapılması, genişletici yorum
yapılması anlamına gelir. Bu nedenle istisnaî hükümler kıyas yoluyla genişletilemez.
Çünkü istisnalar dar yoruma tâbi tutulur.
7. Đstisnanın Đstisnası Geniş Yoruma Tâbi Tutulur
Bu arada istisnaların dar yorumlanması ilkesinin karşıtı olarak şunu belirtelim: Đstisna
kendi içinde istisna içeriyorsa, bu istisna, yani istisnanın istisnası geniş yoruma
tâbi tutulur. Çünkü istisnanın istisnası genel kurala denktir. Mantıkta bir şeyin
değilinin değili kendisidir. Mantıkta buna “çifte değilleme kanunu” denmektedir. Bu
kanuna göre bir önermenin değillemesinin değillemesi aynı önermeye denktir (~ ~ p =
p) 51 . Diğer bir ifadeyle, eksinin (-) eksi (-) ile çarpımının artı (+) ettiği gibi, bir önermeyi
iki defa olumsuzlamak onu olumlamak anlamına gelmektedir. Aynı şekilde bir
kurala istisna getirdikten sonra, o istisnaya da bir istisna getirmek ilk kurala ulaşılmasını
sağlar.
Đstisnanın istisnası genel kurala denk olduğuna göre, genel kural nasıl genişletici
yoruma tâbi tutuluyorsa, istisnanın istisnası da geniş yoruma tâbi tutulur.
Örneğin 1982 Türk Anayasasının 7’nci maddesine göre, “yasama yetkisi Türk
Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez.” Aynı Anayasanın
91’inci maddesi ise belirli koşullarda TBMM’ye çıkaracağı yetki kanunuyla
Bakanlar Kuruluna belirli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisini
vermektedir. Kanun hükmünde kararname ile, kanunlar değiştirilebildiğine veya yürürlükten
kaldırılabildiğine, kanun hükmünde kararname, kanun ile eşdeğer bir işlem
olduğuna göre, bu imkânı veren Anayasasının 91’nci maddesi, yasama yetkisinin
TBMM’ye ait olduğu ve TBMM’nin bu yetkisini devredemeyeceği genel kuralına
(Anayasa, m.7) bir istisna teşkil etmektedir. 91’inci maddenin kendisi bir istisnaî hükümdür;
dolayısıyla dar yorumlanması gerekir. Ancak bu maddenin içindeki “Anayasanın
ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları
ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasî haklar ve ödevler kanun hükmün-
50. Bu konuda bkz.: Kemal Gözler, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Bursa, Ekin, 12. Baskı, 2012, s.248-
250.
51. Hüseyin Batuhan ve Teo Grünberg, Modern Mantık, Ankara, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayınları,
3. Baskı, 1984, s.141.