yorum-ilkeleri

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 58
bakiye yetkiler, genişletici yoruma; sayılmış yetkiler ise dar yoruma tâbi tutulur; çünkü
birinciler genel, ikinciler ise istisna durumundadır. Yukarıda açıkladığımız gibi,
genel hükümler genişletici, istisnalar ise dar yoruma tâbi tutulur. Dolayısıyla bir yetkinin
kime verildiği konusunda tereddüt varsa, o yetkinin bakiye yetkiye sahip olan
tüzel kişiye verildiği sonucuna ulaşılır.
Örneğin 1787 Amerika Birleşik Devletleri Anayasasının 1’inci maddesinin 8’inci
ayrımı Birleşik Devletler Kongresinin (yani federal devletin) sahip olduğu vergi
koymak, para basmak, ordu beslemek, savaş ilan etmek gibi yetkileri saymaktadır.
Dolayısıyla bu yetkiler dışında kalan yetkilerin federe devletlere (yani eyaletlere) ait
olacağını söyleyebiliriz. Nitekim bu husus 1787 ABD Anayasasının 1791 tarihli
10’uncu Değişikliğinde (Amendment X) “bu Anayasa ile Birleşik Devletlere devredilmemiş
ve keza eyaletlere de yasaklanmamış yetkiler, sırasıyla eyaletlere veya halka
verilmiştir” 91 denilerek açıkça hükme bağlanmıştır. 1999 Đsviçre Anayasası da,
3’üncü maddesinde, “Kantonlar, Federasyona verilmemiş bütün yetkileri kullanırlar”
92 diyerek, yetki paylaşımında bakiye yetkilerin Kantonlara ait olduğunu belirtmiştir.
ABD ve Đsviçre örneklerinde, federe devlet ile federe devletler arasındaki yetki
paylaşımında federal devletin yetkisinin sayılmış yetki olarak istisnaî yetki olduğunu,
buna karşılık federe devletlerin (eyaletlerin, kantonların) yetkisinin ise bakiye yetki
olarak genel yetki olduğunu söyleyebiliriz. Dolayısıyla ABD ve Đsviçre’de bir yetkinin
federal devlete mi, yoksa federe devletlere (yani ABD’de eyaletlere, Đsviçre’de
kantonlara) mi ait olduğu hususunda tereddüt hâsıl olursa, bu yetkinin federe devletlere
ait olduğu sonucuna ulaşılır; çünkü böyle bir sistemde federal devletin yetkisi istisnaî,
federe devletlerin yetkisi ise geneldir ve genel hükümler geniş; istisna hükümler
dar yoruma tâbi tutulur.
1999, s.68; Vlad Constantinesco ve Stéphane Pierré-Caps, Droit constitutionnel, Paris, Presses Universitaires
de France, Themis droit public, 2004, s.274.
91. “Amendment X: The powers not delegated to the United States by the Constitution, nor prohibited by it
to the States, are reserved to the States respectively, or to the people”. (http://www.findlaw.com/ casecode/constitution/).
92. “Les cantons … exercent tous les droits qui ne sont pas délégués à la Confédération”,
(7 Ağustos 2012).