yorum-ilkeleri

More documents

Recommendations

Info

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 46 Expressio unius est exclusio alterius ilkesi anayasa hukukunda çok büyük ölçüde geçerlidir. Expressio unius non est exclusio alterius ilkesi ise anayasa hukukunda sınırlı bir geçerliliğe sahiptir. V. YETKĐLERLE ĐLGĐLĐ ĐLKELER 61 Anayasa hukukunda yetkilerle ilgili olarak şu <strong>ilkeleri</strong>n olduğu söylenebilir: 1. Anayasal Organların Yetkisiz Olması Asıl, Yetkili Olmaları ise Đstisnadır Yukarıda açıkladığımız gibi, “sıfat-ı arızada aslolan ademdir” (Mecelle, m.9). Sıfat-ı ârıza, nitelenen şeyde bizzat, yani kendiliğinden bulunmayıp, ona sonradan eklenen nitelik demektir 62 . Bu ilkeye göre bir şeyin arizî niteliğinin, yani baştan mevcut olmayan, ona sonradan eklenen niteliğinin mevcut olup olmadığı konusunda tereddüt olursa, o niteliğin mevcut olmadığı varsayılır. Anayasal organlar kendiliğinden mevcut olan organlar değil, daha sonradan kurulmuş organlardır. Bunlar daha sonra anayasayla veya kanunla kurulmuş ve bunlara yetkileri daha sonra anayasayla veya kanunla verilmiştir. Yani belirli bir anayasal organın belirli bir yetkiye sahip olması sıfat-ı arıza, yani sonradan ortaya çıkmış, arızî bir özelliktir. Sıfat-ı arızada aslolan adem olduğuna göre, anayasal organların yetkisiz olması asıldır. Bu şu anlama gelir ki, anayasal organların kendilerinden menkul, kendilerinden kaynaklanan yetkileri yoktur. Bunların bir yetkiye sahip olabilmesi için bu yetkinin kendilerine anayasayla verilmiş olması gerekir. Yani anayasa hukukundaki yetkiler, “verilmiş yetkiler (compétences attribuées, attributed powers)”dir. Bu şu anlama gelir ki, bir devlet organına, anayasayla veya kanunla ayrıca ve açıkça yetki verilmemiş ise, o devlet organı o konuda yetkisizdir. Zira anayasa hukukunda bir organın yetkisiz olması asıl, yetkili olması ise istisnadır. “Beraet-i Zimmet Asıldır”.- Anayasal organların yetkisiz olmasının asıl, yetkili olmalarının ise istisna olduğu hususu, “beraet-i zimmet asıldır (hak ve borçtan uzak olmak asıldır)” (Mecelle, m.8) ilkesiyle de açıklanabilir 63 . Fıkıh ilminde, “zimmet, şol vasıftır ki, onunla insan hem menfaat hem de mazarratına ehil olur” diye tarif edilmiştir 64 . Mesela, bir kimse, bir malı satın aldığında malın mülkiyet hakkını elde eder; yani menfaate ehil olur; ve aynı zamanda malın bedeli olan parayı satıcıya vermek 61. Biz bu <strong>ilkeleri</strong>n önemli bir kısmını Anayasa Hukukunun Genel Teorisi isimli kitabımızda incelemiştik (op. cit., c.I, s.298-308). 62. Ali Haydar, op. cit., c.I, s.35. 63. Mecelledeki bu ilkenin Đbni Nüceym’in El Eşbah’ında “el aslü beraetü’z-zimme (ةمذلا ةءارب لصلا)” diye yazılan ilkenin tercümesi olduğu not edilmektedir (Ali Haydar, op. cit., c.I, s.33; Yıldırım, op. cit., s.40; Şimşirgil ve Ekinci, op. cit., s.95) 64. Ali Haydar, op. cit., c.I, s.33.
Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 47 borcu altına girer; yani bu şeyin mazarratına da ehil olur 65 . Đşte kişinin menfaate ve mazarrata ehil olmasına, yani hak sahibi olması ve borç altına girmesine zimmet denir. “Beraet” ise, berî olma, temiz olma, uzak olma, masum olma demektir 66 . Beraet-i zimmetin asıl olması ise, kişinin hak 67 sahibi olmaktan ve borç altında bulunmaktan temiz olması, diğer bir ifadeyle, o şeyin menfaati ve mazarratından uzak olması demektir. Bu şu anlama gelir ki, hak ve borcun yokluğu asıldır. Yani insanlar, hak ve borçtan berîdirler. Diğer bir ifadeyle, herkes haksız ve borçsuz olarak dünyaya gelir. Eskilerin dediği gibi, “herkes berî’ü’z-zimme 68 olarak tevellüd eder” 69 . Kişinin hak sahibi olmaması, borç altında bulunmaması “aslî nitelik (sıfat-ı asliye, essentialia)”, kişinin hak sahibi olması, borç altında bulunması ise, sonradan ortaya çıkan bir “arizî nitelik (sıfat-ı ârıza, accidentalia)”tir. Yani insan bu dünyaya haktan ve borçtan uzak olarak gelir; daha sonra yapacağı fiiller ve işlemler dolayısıyla hak elde eder veya borç altına girer 70 . Bu yüzden, bir kişinin hak sahibi olduğunu veya borç altında bulunduğunu iddia eden tarafın, bunu ispatlaması gerekir. Hak sahibi olduğunu iddia eden kişi, bunu ispat etmelidir. Çünkü hakkın yokluğu asıl, varlığı ise sonradan ortaya çıkan arızî bir niteliktir. “Beraat-i zimmet asıldır” ilkesi, kamu hukukuna da mükemmel olarak uygulanabilen bir ilkedir. Yani haktan ve borçtan uzak olma prensibi, kamu hukuku tüzel kişileri için de geçerli olan bir ilkedir. Bu şu anlama gelir ki, kamu hukuku makamları kendinden menkul hak ve yetkilere sahip değildir. Çünkü bunların bir hak ve yetkiye sahip olmamaları asıl, olmaları ise arızî bir niteliktir. Dolayısıyla, kamu makamlarının bir hak ve yetkiye sahip olabilmesi için, bu hak ve yetkinin kendilerine sonradan verilmiş olması gerekir. Bundan şu sonuç çıkar ki, bir hak ve yetki, bir kamu makamına ayrıca ve açıkça verilmemiş ise, bu kamu makamı bu hak ve yetkiye sahip değildir. Bir kamu makamının belirli bir yetkiye sahip olduğu hususu kesin değil ise olmadığı kabul edilir. Çünkü, beraat-i zimmet, yani hak ve yetkinin olmaması asıldır. 65. Ibid. 66. Şimşirgil ve Ekinci, op. cit., s.95. 67. Anlaşılacağı üzere burada “hak”tan kasıt, sübjektif haklardır. Yoksa hürriyetler alanında, “hürriyet asıldır” ilkesi, diğer bir ifadeyle “hürriyet karinesi” caridir. Hakkın yokluğu, hürriyetin ise varlığı asıldır. Günlük dilde ve hatta hukuk yazınında “hürriyet” yerine bazen “hak” kelimesi kullanılıyor. Bazen de bunlar “temel hak ve hürriyetler” tabirinde olduğu gibi birlikte kullanılıyor. “Yaşama hakkı” gerçekte bir hak değil, bir hürriyettir. Yaşama insanın anasından doğmasıyla başlar; sonradan kazanılan bir şey değildir. Dolayısıyla yaşama hakkının (doğrusu hürriyetinin) yokluğu değil, varlığı esastır. 68. “Berî’ü’z-zimme”, sorumluktan temiz, sorumluluktan uzak demektir. 69. Ali Haydar, op. cit., c.I, s.33. 70. Ibid.
Page 1 and 2: Bu metin, Kamu Hukukçuları Platfo
Page 3 and 4: Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri
Page 45: Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri
Page 77 and 78: SONUÇ Kemal Gözler, “Yorum Đlk
Page 79 and 80: BĐBLĐYOGRAFYA Kemal Gözler, “Y
Page 81: Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri

yorum-ilkeleri

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?