yorum-ilkeleri

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 44
sine ne verilmiş ise ondan ibarettir. Bu şu anlama gelir ki, kamu hukuku makamı,
Anayasa ve kanun koyucu kendisine ne yetki vermiş ise o yetkiye sahiptir. Anayasa
ve kanun koyucunun ayrıca ve açıkça vermediği bir yetkiye sahip değildir. Bu ise
expressio unius est exclusio alterius (bir şeyin zikredilmesi, diğerinin dışlanması demektir)
ilkesinin kamu hukukunda genel kural olarak geçerli olduğu anlamına gelir.
Bu nedenle de bu ilkenin geçerli olduğu kamu hukuku alanlarında kıyas yapılamaz.
Ancak anayasa veya kanun maddelerinde bir şeyin zikredildiği her durumda
expressio unius ilkesinin uygulanabileceği söylenemez; çünkü maddede “gibi”, “benzeri”,
“benzer durumlarda” ve “diğer hallerde” gibi ifadelerini kullanarak “örneklendirici
sayma” yapabilir. Böyle bir durumda ise haliyle expressio unius ilkesi geçerli
değildir ve böyle bir durumda, söz konusu alan kamu hukuku alanı olsa bile, diğer
şartları varsa kıyas yapılabilir. Örneğin 1982 Anayasasının 106’ncı maddesi bir kamu
hukuku hükmüdür; ama kıyasa elverişli bir hükümdür.
2. “Unius positio non est alterius exclusio 56 (Bir Şeyin Belirtilmesi, Diğer Şeylerin
Hariç Tutulduğu Anlamına Gelmez)” 57
Expressio unius est exclusio alterius ilkesinin karşıtı “expressio unius non est
exclusio alterius 58 (bir şeyin zikredilmesi, diğerinin dışlanması demek değildir)” ilkesidir.
Aynı anlamda daha yaygın olarak “unius positio non est alterius exclusio 59 (bir
şeyin konulması, diğer şeylerin hariç tutulduğu anlamına gelmez)” özdeyişi de kullanılmaktadır.
Yukarıda expressio unius est exclusio alterius ilkesinin hangi durumda geçerli olduğunu
gördük. Bu ilkenin geçerli olmadığı her durumda “expressio unius non est
exclusio alterius (bir şeyin zikredilmesi, diğerinin dışlanması demek değildir) ilkesi
geçerlidir. Yani kanun koyucu, bir şeyi sınırlandırarak saymamış ise veya o şeyi o şeyin
bir özelliğini dikkate alarak düzenlememiş ise, expressio unius non est exclusio
alterius ilkesi uygulanır. Yani böyle bir durumda, kanun koyucunun zikrettiği şey
hakkında koyduğu hüküm, zikretmediği şey hakkında da uygulanır.
56. David, op. cit., s.87.
57. Aynı özdeyişin “positio unius non est exclusio alterius” ve “expressio unius non est exclusio alterius”
şekilleri de vardır.
58. Jan Hendrik Willem Verzijl, International Law in Historical Perspective, Leiden, Sijthoff, 1973, Vol.
VI, s.316 .
59. David, op. cit., s.87