yorum-ilkeleri

More documents

Recommendations

Info

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 36 Kaidelerin geniş, istisnaların dar yorumlanması bu örnekte şu anlama gelir. Bir kanunun Cumhurbaşkanının geri gönderebileceği bir kanun olup olmadığı konusunda tereddüt ortaya çıkarsa, söz konusu kanunun Cumhurbaşkanının geri gönderebileceği bir kanun olduğu kabul edilir. Çünkü Cumhurbaşkanının kanunları geri gönderme yetkisine sahip olması kural, gönderememesi ise istisnadır ki, bu istisna sadece Anayasa tarafından “bütçe kanunları” için getirilmiştir. Dolayısıyla Anayasa, m.89/2’nin birinci cümlesinde geçen “kanunlar” kelimesi geniş yoruma tâbi tutulmalıdır; çünkü söz konusu cümle bir genel kuralı (kaideyi) hükme bağlamaktadır. Mesela şu soruyu soralım: Acaba Cumhurbaşkanı af kanunlarını geri gönderebilir mi? 1982 Anayasasının 89’uncu maddesinin metnine bakarsak af kanunlarına ilişkin özel bir hüküm olmadığını görürüz. Dolayısıyla “af kanunları”nın 89’uncu maddenin ikinci fıkrasının ilk cümlesinde geçen “kanunlar” teriminin kapsamı içinde olduğunu söyleyebiliriz. Bunu söylerken bir hata yapmıyoruz; çünkü söz konusu maddenin ikinci fıkrasının ilk cümlesi bu konudaki genel kuralı hükme bağlamaktadır; dolayısıyla bu cümlede geçen bir terim olan “kanunlar” terimi, ayrıca ve açıkça istisna getirilmemiş bütün kanunları kapsar şekilde yorumlanabilir. Buna karşılık, istisna getiren bir hükmün yorumlanması konusunda tereddüt ortaya çıkarsa, onu dar yorumlamak gerekir. Mesela yukarıdaki örnekte, belirli bir kanunun “bütçe kanunu” olup olmadığı ve dolayısıyla bu kanunu Cumhurbaşkanının geri gönderip gönderemeyeceği konusunda tereddüt hâsıl olursa, “bütçe kanunları” terimini dar yorumlayıp söz konusu kanunun bütçe kanunu olmadığını varsaymak gerekir. Bu durumda ise söz konusu kanun hakkında genel kural uygulanır ve bu kanun Cumhurbaşkanı tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderilebilir. Böyle yaparak bir hata yapmış olmuyoruz. Aksini yapmış olsaydık, 89’uncu maddenin ikinci fıkrasının ikinci cümlesinin öngördüğü bir istisnanın kapsamını genişletmiş, dolayısıyla fıkranın ilk cümlesinin öngördüğü genel kuralın da kapsamını daraltmış, yani onu değiştirmiş olurduk. Oysa bunu yapma yetkisine sadece ve sadece m.89/2’nin ilk cümlesini koyan makam, yani kurucu iktidar yetkilidir. Şu soruyu sorarak konuyu daha belirgin hale getirelim: Acaba, Cumhurbaşkanı kesin hesap kanunlarını geri gönderebilir mi? Şöyle bir akıl yürütme insanın aklına gelebilir: Kesin hesap kanunu, bütçe kanununun denetlenmesi anlamına gelir. Nasıl bütçe kanunu, Cumhurbaşkanının geri gönderme yetkisinden istisna tutulmuş ise, kesin hesap kanunu da Cumhurbaşkanının bu yetkisinden istisna tutulmalıdır. Çünkü her iki kanun birbirine benzemektedir. Nitekim Anayasa, bu iki tür kanunu aynı kısmında düzenlemiştir. Bütçe kanunları, 1982 Anayasasının 161, 162 ve 163’üncü maddelerinde düzenlenmiş ve hemen ardından 164’üncü maddede kesin hesap kanu-
Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 37 nu hükme bağlanmıştır. Bu akıl yürütme yanlıştır. Çünkü bu akıl yürütmede kesin hesap kanunu, bütçe kanununa benzetilmektedir. Bu benzerlikten yola çıkarak da, hakkında hüküm bulunmayan kesin hesap kanununa, bütçe kanunu için öngörülmüş olan hüküm uygulanmaktadır. Yani bu iki kanun arasında kıyas yapılmaktadır. Kıyas yapıldığında ise genişletici yorum yapılmış olur. Oysa bütçe kanunlarına ilişkin hüküm, bir istisnaî hükümdür. Đstisnaî hükümlerde kıyas yapılamaz; çünkü istisnalar dar yoruma tâbi tutulur. Bu konu aşağıda (s.288) “kıyas” başlığı altında ayrıca incelenecektir. Örnek 2.- Bilindiği gibi Anayasamızın ilk üç maddesinin değiştirilmesi Anayasamızın 4’üncü maddesi tarafından yasaklanmıştır. Ancak 4’üncü maddenin değiştirilmesinin yasak olduğuna ilişkin bir hüküm, ne bu maddenin kendisinde, ne de Anayasanın bir başka maddesinde vardır. Acaba, önce Anayasa değişikliği yoluyla Anayasanın 4’üncü maddesi yürürlükten kaldırılıp, daha sonra ilk üç madde değiştirilebilir mi? Biçimsel açıdan baktığımızda bunun mümkün olduğunu söyleyebiliriz. Ancak doktrinde bunun mümkün olmaması gerektiği, bunun hukuka karşı bir hile olduğu yolunda da görüşler ileri sürülmüştür. Bu görüşlere göre, kanunun yasakladığı amaca, aynı kanunun başka maddesinin bir başka amaçla verdiği bir hakkın kullanılması yoluyla ulaşılmasını hukuk himaye etmez. Şüphesiz bu görüşlerde ahlakî bir doğruluk payı vardır. Ancak pozitif hukukumuzda 4’üncü maddenin kendisinin değiştirilmesini yasaklayan bir hüküm bulunmamaktadır. Dolayısıyla “ubi lex voluit dixit, ubi noluit tacuit 49 (kanun istediği zaman söyler; istemediği zaman ise susar)” ilkesi uyarınca, dördüncü maddenin değiştirilmesinin yasak olmadığını söyleyebiliriz. Zira Anayasa koyucu isteseydi, dördüncü maddenin kendisinin de değiştirilemezlik kapsamında olduğunu söyleyebilirdi; anayasa koyucu, anayasanın değiştirilemeyecek hükümlerini sayarken şüphesiz, değiştirme yasağı getiren hükmün kendisini de sayabilirdi. Örneğin 4’üncü maddede “ilk üç madde ve bu madde değiştirilemez” diyebilirdi; ancak bunu dememiş sadece “ilk üç madde değiştirilemez” demiştir. Nitekim bazı anayasalarda değiştirilme yasağını getiren hükmün kendisinin de değiştirilmesinin yasak olduğu açıkça öngörülmüştür. Örneğin Ermenistan Anayasasının değiştirme yasağı getiren 114’üncü maddesi, “Anayasanın 1, 2 ve 114’üncü maddeleri değiştirilemez” diyerek kendisinin de değiştirilmesini yasaklamıştır. Keza Bosna Hersek Anayasanın 10’uncu maddesinin ikinci fıkrasına göre, “ikinci maddede sayılan hak ve hürriyetlerin sınırlandırılma- 49. David, op. cit., s.87.
Page 1 and 2: Bu metin, Kamu Hukukçuları Platfo
Page 3 and 4: Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri
Page 35: Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri
Page 77 and 78: SONUÇ Kemal Gözler, “Yorum Đlk
Page 79 and 80: BĐBLĐYOGRAFYA Kemal Gözler, “Y
Page 81: Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri

yorum-ilkeleri

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?