yorum-ilkeleri

More documents

Recommendations

Info

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 42 reddedildiği sonucuna ulaşmak gerekir. Zira kanun koyucu, hükme bağladığı şey gibi, diğer şeyleri de aynı hükme bağlamak isteseydi, o şeyleri de o hükümde zikrederdi. Đmkanı varken bunu yapmamış olması, onun bunu yapmak istemediği anlamına gelir. Yani “ubi lex voluit, dixit; ubi noluit, tacuit (kanun istediği zaman söyler; istemediği zaman ise susar)”. Keza “qui dicit de uno negat de altero 55 (bir şeyi kabul eden, diğerini inkar ediyor demektir)”. Ancak “expressio unius est exclusio alterius” ilkesi her durumda değil, sadece kanun koyucunun düzenlediği şeyin belirli bir özelliğini dikkate alarak, yani sırf o şeye özgü düzenleme yaptığı durumlarda geçerli olan bir ilkedir. Fıkıh usûlündeki terminolojiyle ifade edersek, “expressio unius est exclusio alterius” ilkesi, kanun koyucunun “tahsisüşşey bizzikr”, yani “bir şeyi zikr ile tahsis” etmesi durumunda kullanılabilir. Örnek: 1982 Türk Anayasası, m.54/1.- “Đşçiler grev hakkına sahiptir”. Bu hükümde “işçiler” terimi “tahsisüşşey bizzikr” olarak kullanılmıştır. Yani bu kelime, bütün çalışanları kapsayan bir anlamda değil, sadece belirli bir tür çalışan grubuna tahsisen, yani özgülenerek kullanılmıştır. Diğer bir ifadeyle Anayasasının 54’üncü maddesinin ilk fıkrasında belirli bir tür çalışan grubun belirli bir özelliği (bir işverene bağımlı olarak hizmet akdiyle çalışma özelliği) dikkate alınarak düzenleme yapılmıştır. Dolayısıyla “işçiler grev hakkına sahiptir” kuralı “expressio unius est exclusio alterius (bir şeyi zikretmek, diğerini dışlamaktır)” ilkesinin geçerli olduğu bir kuraldır. Dolayısıyla grev hakkına sadece işçilerin sahip olduğunu, işçiler dışındaki çalışan gruplarının, örneğin memurların grev hakkına sahip olmadıklarını söyleyebiliriz. Zira anayasa koyucu isteseydi, sadece işçilere değil, memurlara da grev hakkını tanıyabilirdi; tanımadığına göre, memurların grev hakkına sahip olduğu söylenemez. Nitekim aynı sonuç sistematik <strong>yorum</strong> yoluyla da teyit edilmektedir: Anayasa koyucu, Anayasanın 51’inci maddesinde sendika kurma hakkını düzenlerken “çalışanlar” terimini, ama 54’üncü maddesinde grev hakkı düzenlerken ise “işçiler” terimini kullanmıştır. Anayasa koyucu “memurlar”a grev hakkı tanımak istiyor olsaydı, 54’üncü maddede de “işçiler” yerine “çalışanlar” tabirini pekala kullanabilirdi. Aşağıda ayrıca göreceğimiz gibi expressio unius est exclusio alterius ilkesinin geçerli olduğu durumlarda kıyas yapılamaz. Saymanın Anlamı.- Bazen kanun koyucu koyduğu hükmün kapsamında olan şeyleri sayma yoluyla belirler. Yani koyduğu hükmün uygulanacağı kişi, durum, fiil ve olayları sayar. Bu sayma ne anlama gelir? Bu soruya iki değişik cevap verilebilir: 55. Gridel, op. cit., s.559.
Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 43 (1) Sayma, sayılmayanların dışlandığı anlamına gelir. Bu durumda hüküm sayılmayanlara uygulanamaz. (2) Sayma, sayılmayanların dışlandığı anlamına gelmez. Bu durumda hüküm, sayılmayanlara da uygulanır. Sınırlandırarak Sayma.- Birinci duruma “sınırlandırarak sayma (limitative enumeration)”, “tahdidî sayma” veya “numerus clausus sayma” denir. Bu tür sayma durumunda hüküm, sadece hükümde belirtilen şeyler için geçerlidir; bu şeyler dışında kalan şeyler bu hükme tâbi değildir. Yani böyle bir durum, yukarıda gördüğümüz “expressio unius est exclusio alterius (bir şeyi zikretmek, diğerlerini hariç bırakmaktır)” ilkesinin uygulanabileceği bir durumdur. Şimdi buna örnekler verelim: Örnek 1: “Anayasa Mahkemesi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Đçtüzüğünün Anayasaya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetler” (1982 Türk Anayasası, m.148/1) Görüldüğü gibi 1982 Anayasasının 148’nci maddesinin ilk fıkrasında Anayasa Mahkemesinin denetimine tâbi normlar, “kanunlar”, “kanun hükmünde kararnameler” ve “Türkiye Büyük Millet Meclisi Đçtüzüğü” şeklinde sınırlandırılarak sayılmıştır. Dolayısıyla expressio unius est exclusio alterius ilkesi uyarınca bunların dışında kalan işlemlerin, örneğin tüzüklerin Anayasa Mahkemesinin denetimine tâbi olmadığını söyleyebiliriz. Örnek 2: “Anayasa Mahkemesi Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yüksek Đdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar” (1982 Türk Anayasası, m.148/3, 2010 değişikliğinden önceki şekli). Görüldüğü gibi 148’nci maddenin 3’üncü fıkrasında Yüce Divanda yargılanacak kişiler, sınırlandırılarak (tahdidî olarak) tek tek sayılmıştır. Yani bu fıkranın <strong>yorum</strong>unda expressio unius est exclusio alterius ilkesi uygulanabilir. Dolayısıyla bu fıkrada sayılmayan kişiler, örneğin fıkranın 2010 değişikliğinde önceki şekline göre TBMM Başkanı, Yüce Divanda yargılanamaz. (NOT: 2010 Anayasa değişikliği ile Yüce Divanda yargılanabilecek kişiler arasına TBMM Başkanı da dâhil edilmiştir). Bu arada belirtelim ki, expressio unius est exclusio alterius ilkesi özellikle kamu hukuku alanında geçerlidir. Çünkü aşağıda ayrıca göreceğimiz gibi kamu hukukunda devlet organlarının yetkileri genel yetki değil, kendilerine verilmiş, istisnaî yetkilerdir. Yani bir kamu hukuku organının yetkili olabilmesi için kendisine o yetkinin ayrıca ve açıkça verilmiş olması gerekir. Keza kamu hukuku organlarının yetkileri kendi-
Page 1 and 2: Bu metin, Kamu Hukukçuları Platfo
Page 3 and 4: Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri
Page 41: Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri
Page 77 and 78: SONUÇ Kemal Gözler, “Yorum Đlk
Page 79 and 80: BĐBLĐYOGRAFYA Kemal Gözler, “Y
Page 81: Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri

yorum-ilkeleri

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?