yorum-ilkeleri

4. Yorum Yoluyla Đstisna Üretilemez
Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 32
Yukarıda belirttiğimiz gibi istisna, kaidenin, yani o konudaki genel kuralın kapsamını
daralttığı için, genel kuralın değiştirilmesi anlamına gelir. Dolayısıyla bir kurala
istisna getirmek, o kuralı değiştirmek ile aynı anlama gelir. Bu nedenle, yukarıda
açıkladığımız gibi, istisna koyma yetkisi sadece ve sadece o kuralı koyma yetkisine
sahip olan makama aittir. Bundan şu sonuç çıkar ki, yargı organı, uygulayacağı genel
kurala yorum yoluyla istisna getiremez. Çünkü, istisna getirmek demek genel kuralı
değiştirmek demektir. Yargı organının da buna haliyle yetkisi yoktur.
Dolayısıyla bir kaidenin, yani bir genel hükmün istisnasının olup olmadığı konusunda
tereddüt ortaya çıkarsa, genel hükmün istisnasının olmadığı sonucuna ulaşılır.
Çünkü genel hükme istisna getirme yetkisi, haliyle genel hükmü koyma yetkisine sahip
olan makama aittir. Bu makam, kendi koyduğu genel hükme istisna getirmemiş
ise ortada bir istisna yoktur. Böyle bir durumda yorum yoluyla istisna üretmek, genel
hükmü koyma yetkisine sahip makamın yetkisini gasp etmek anlamına gelir. Genel
hükmü koyma yetkisine sahip makam ayrıca ve açıkça istisna öngörmemiş ise, o
hükmün bir istisnası yoktur.
Şimdi bu kurala Türk anayasa hukukundan bir örnek verelim: 1982 Türk Anayasasının
105’nci maddesinin ilk fıkrasına göre,
“Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer kanunlarda Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek
olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, Başbakan
ve ilgili bakanlarca imzalanır; bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur”.
Bu fıkraya göre, Türkiye’de karşı imza konusunda kaidenin, yani genel kuralın
Cumhurbaşkanının bütün kararlarının karşı imzaya tâbi olması olduğunu söyleyebiliriz.
Aynı fıkra bu genel kurala “Anayasa ve diğer kanunlarda Başbakan ve ilgili bakanın
imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışında”
diyerek istisna getirilebileceğini de öngörmektedir. Ne var ki, bizim bildiğimiz kadarıyla
“Anayasa ve diğer kanunlarda Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın
tek başına yapabileceği belirtilen” bir işlem yoktur. Yani Anayasa bu kaideye,
Anayasa ve kanunlarla istisna getirilebileceğini öngörmektedir; ne var ki, ne anayasada
ne de kanunlarda, Cumhurbaşkanının “Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına
gerek olmaksızın tek başına yapabileceği” bir işlem belirlenmediği için, ortada istisna
yoktur. Yorum yoluyla da istisna üretilemeyeceğine göre, Cumhurbaşkanının istisnasız
bütün kararları karşı imza kuralına tâbidir 40 .
40. Bu konuda bkz.: Kemal Gözler, Devlet Başkanları: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku Đncelemesi,
Bursa, Ekin, 2001, s.255-264.