yorum-ilkeleri

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 69
Aynı düzeyde yer alan önceki kanun genel, sonraki kanun özel nitelikte ise sonraki
özel kanun uygulanır. Bu hem lex posterior, hem de lex specialis ilkelerinin bir gereğidir.
Ancak aynı düzeyde yer alan önceki kanun özel, sonraki kanun genel nitelikte ise
bunların arasındaki çatışmanın hangi ilkeye göre çözüleceği konusunda kesin bir şey
söylenemez. Lex posterior’a göre sonraki genel kanun, lex specialis’e göre ise önceki
özel kanun uygulanmalıdır. Dolayısıyla burada lex posterior ile lex specialis ilkeleri
arasında bir tercihte bulunmak gerekir. Bu tercih konusunda pozitif hukukun bir düzenlemesi
yoktur. Bu konu doktrinde de tartışmalıdır 100 . Doktrindeki daha ağır basan
görüş, önceki tarihli özel kanunun, sonraki tarihli genel kanun ile yürürlükten kaldırılamayacağı
yönündedir 101 . Bu çözümü Latince şu ilke de destekler niteliktedir:
“Generalis clausula non porrigitur ad ea quae antea specialiter sunt comprehensa
(Bir genel hüküm, önceden özel olarak öngörülmüş şeyleri sona erdirmez)” 102 .
4. Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata (Đlga Eden Kanunu Đlga
Etmek, Đlga Edilmiş Kanuna Tekrar Hayat Vermez)
Acaba bir kanunu ilga eden kanun daha sonra ilga edilirse, ilk ilga edilen kanun
kendiliğinden yürürlüğe girer mi? Bu soruya olumsuz cevap verilmiştir. Bir kanunu
ilga eden kanun, başka bir kanunla ilga edilirse, ilk kanun tekrar yürürlüğe girmez.
Bu kural, şu özdeyişle ifade edilmiştir: Abrogata lege abrogante non revivescit lex
abrogata (Đlga eden kanunu ilga etmek, ilga edilmiş kanuna tekrar hayat vermez).
Aynı yönde Mecellenin 51’nci maddesinde de “sakıt olan şey avdet etmez. Yani giden
geri gelmez” denmektedir. Çünkü ilga eden norm yürürlüğe girince ilga ettiği
norm yürürlükten kalkar. Tabir caiz ise ölür. Ölmüş bir normu diriltmenin bir yolu
yoktur. Bu normu öldüren normu öldürmek, öldürülen norma hayat vermez. Zira o
normun geçerliliği çoktan sona ermiştir. Böyle bir norm hukuken yoktur. Eğer ilga
edilmiş ilk normun düzenlediği davranış tekrar emredilmek isteniyorsa yapılması ge-
100. Seyfullah Edis, Medeni Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri, Ankara, A.Ü. Hukuk Fakültesi Yayınları,
1983, s.172-173; Necip Bilge, Hukuk Başlangıcı: Hukukun Temel Kavram ve Kurumları, Ankara,
Turhan Kitabevi, 20. Baskı, 2005, s.174; Adnan Güriz, Hukuk Başlangıcı, Ankara, Siyasal Kitabevi,
10. Baskı, 2005, s.130; A. Şeref Gözübüyük, Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, Ankara, Turhan
Kitabevi, 24.Baskı, 2005, s.67.
101. Gözübüyük, Hukuka Giriş, op. cit., s.67; Yaşar Karayalçın, Hukukda Öğretim-Kaynaklar-Metod-
Problem Çözme, Ankara, BTHAE Yayınları, 4. Baskı, 1994, s.115.
102. A general clause does not extend to those things which are previously provided for specially. 8 Co. 154
(The Reports of Sir Edward Coke, London, Butterworth, 1826), nakleden: Bouvier, op. cit., c.II, s.129
(http://books.google.com.tr).