yorum-ilkeleri

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 76
VII. SON BĐR ĐLKE: KANUNLARIN ANAYASA UYGUNLUĞU KARĐNE-
SĐ 127
Hukuka uygunluk karinesinin bir uzantısı olarak “kanunların anayasa uygunluğu
karinesi (presumption in favor of the constitutionality of laws, presumption of constitutionality)”
128 vardır 129 . Bu karineden şu sonuçlar çıkmaktadır: Kanunların anayasaya
uygun olması kural, aykırı olması ise istisnadır. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesi
önünde bir kanunun anayasaya uygun olduğunu ispat etmeye gerek yoktur. Kanunun
anayasaya aykırı olduğunun ispat edilmesi gerekir. Dolayısıyla ispat yükü kanunun
anayasaya uygun olduğunu değil, aykırı olduğunu iddia edenlere düşer. Bir kanunun
anayasaya aykırı olduğu ispat edilmedikçe de o kanunun anayasaya uygun olduğu
varsayılır. Keza kanunun anayasaya aykırı olması istisna, uygun olması ise kaidedir.
Dolayısıyla kaideler geniş, istisnalar dar yorumlanır. Bu şu anlama gelir ki, bir kanunun
anayasaya uygun olup olmadığı konusunda tereddüt ortaya çıkarsa, kanunun
anayasaya uygun olduğu sonucuna ulaşılır. Diğer bir ifadeyle kanundaki bir hususun
anayasaya aykırılık teşkil edip etmediği konusunda tereddüt varsa, aykırı olması istisna
olduğuna göre, aykırı olmadığı sonucuna varılır.
“Anayasallık karinesi” Amerikan anayasa hukuku literatüründe yaygın olarak kullanılan
eski bir kavramdır. Alexander Hamilton, 14 Haziran 1788 tarihli 78 numaralı
The Federalist’te mahkemelerin ancak, kanun ile anayasa arasında “uzlaştırılamaz bir
karşıtlık” olduğunda, kanunu geçersiz kılabileceğini yazmıştır 130 . Chief Justice
Tilghman, 1811 yılında, Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi ve Birleşik
Devletlerdeki diğer mahkemelerin bir yorum ilkesi olarak, “bir yasama işleminin makul
bir şüpheye yer vermeyecek derecede apaçık bir şekilde anayasaya aykırı olmadıkça
geçersiz olduğuna karar veremeyeceklerini (that an Act of the legislature is not
to be declared void unless the violation of the constitution is so manifest as to leave
no room for reasonable doubt)” kabul ettiğini yazmaktadır 131 . ABD’de bu ilke nedeniyle
kanunların anayasaya aykırı olduğu konusunda ispat yükünün bunu iddia eden
tarafa ait olduğu kabul edilmektedir.
127. Biz bu ilkeleri daha önce Anayasa Hukukunun Genel Teorisi isimli kitabımızda incelemiştik (op. cit.,
c.I, s.313-314).
128. Westel Woodbury Willoughby, The Constitutional Law of the United States, New York, Baker,
Voorhis, 1929, c.I, s.42 (books.google.com.tr/books?id=9YBuK9ASCzIC...)
129. Aslında bu karine sadece kanunlar için değil, parlâmento kararları dâhil bütün yasama işlemleri için geçerlidir.
130. “If there should happen to be an irreconcilable variance between the two, that which has the superior obligation
and validity ought, of course, to be preferred; or, in other words, the Constitution ought to be
preferred to the statute, the intention of the people to the intention of their agents” (Alexander Hamilton,
The Federalist No: 78, http://www. constitution.org/fed/federa78.htm).
131. Com. v. Smith, 4 Bin 117 (Nakleden: James Bradley Thayer, “The Origin and Scope of the American
Doctrine of Constitutional Law”, Harvard Law Review, Vol. 7, No. 3, Oct. 1893, s.140).