yorum-ilkeleri

SONUÇ
Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 77
Yorum yapılırken yukarıdaki ilkelere uyulursa hâkim keyfilikten uzaklaşmış olur.
Bu ilkeler objektif ilkelerdir ve herkes tarafından aynı şekilde uygulanabilirler. Dolayısıyla
tartışmalı sorunlarda bu ilkeler uygulanarak önceden herkes tarafından tahmin
edilebilen cevaplar verilebilir. Hâkimin yorum yaparken bu ilkelere uyması hâkimi de
rahatlatır. Bu ilkeler uyarınca karar veren hâkimin siyasî mülahazalarla karar verdiğini
iddia etmek çok zordur. Bu ilkelere uyarak karar veren bir hâkimin ne karar vereceği
önceden tahmin edilebilir. Hâkimlerin kararlarının önceden tahmin edilmesi hukuk
güvenliğini ve dolayısıyla hukuk devleti ilkesini güçlendirir.
Yukarıda açıklamaya çalıştığımız “yorum ilkeleri”, bireylerin davranışlarını düzenleyen
ilkeler değil, hukuk uygulayıcılarına, özellikle de hâkimlere hitap eden ilkelerdir.
Yukarıda gördüğümüz ilkelerden pek azının pozitif temeli vardır. Örneğin Türkiye’de
“suçların ve cezaların kanunîliği ilkesi”nin hem anayasal (Anayasa, m.38), hem
de kanunî (TCK, m.2) temeli vardır. Keza ceza kanunlarının uygulanmasında genişletici
yorum ve kıyas yasağının kanunî temeli vardır (TCK, m.2). Keza bazı ilkelerin,
örneğin lex superior ilkesinin Anayasal ve kanunî temellerinin olduğu da söylenebilir.
Örneğin Anayasamızın 11’inci maddesindeki “kanunlar Anayasaya aykırı olamaz”
hükmünün lex superior ilkesinin pozitif temeli olduğunu söyleyebiliriz.
Ancak bu tür istisnalar dışında yukarıdaki ilkelerin bir pozitif temeli yoktur ve
pozitif hukuk açısından hâkimi bağladıkları söylenemez. Bu ilkelerin hâkimi bağlaması
için, belki bunları, Mecellenin 2 ilâ 100 maddelerinde olduğu gibi, Medenî Kanunun
ve Ceza Kanununun başlangıç kısımlarında saymak gerekir. Keza bu ilkelerin
bazılarını Anayasaya da almakta yarar olabilir. Bu şekilde bu ilkelere pozitif bir bağlayıcılık
kazandırılabilir. Nitekim, Osmanlı döneminde bu ilkelerin pek çoğu Mecellede
sayılmıştı ve dolayısıyla bunlar, pozitif hukuk kuralıydılar. Aynı şey günümüzde
de yapılabilir. Nasıl Mecellede “beraet-i zimmet asıldır” (m.8) ve “sıfat-ı arızada
aslolan ademdir” (m.9) gibi hükümler yer alıyor ise, bugün de aynı hükümler Anayasaya,
Medenî Kanuna ve Ceza Kanununa koyulabilir. Böylece bu ilkeler hâkimi de
bağlayan pozitif hukuk kuralı hâline gelirler.
Ancak şu an için bu ilkelerin çok büyük bir kısmının pozitif temelden mahrum olduğunu
itiraf etmek zorundayız. Dolayısıyla bunların ezici çoğunluğu birer pozitif
hukuk ilkesi değildir. Bu ilkeler, birer pozitif hukuk ilkesi olmadıklarına göre, birer
tabiî hukuk ilkesidirler. Ancak bunların tabiî hukuk ilkesi olmaları keyfi olmaları anlamına
gelmemektedir. Nasıl matematik ve mantık ilkeleri kişiden kişiye değişen il-