yorum-ilkeleri

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 9
Keza aynı kurala dayanarak CEB ve AED açılarının 130 derece olduğunu da söyleyebiliriz
(360-100=260; 260/2=130). Bu problem, Öklid’in 15 nolu teoremine dayanarak
her matematikçi tarafından aynı şekilde çözümlenmektedir.
“Kesişen iki doğrunun oluşturduğu köşe açılar birbirine eşittir” ilkesi, belki M.Ö.
300 civarında Öklid’in Unsurlar (Στοιχεῖα [Stoicheia]) isimli kitabında ilk defa ifade
edilmiştir. Ama bu kuralı bir kanun koyucu gibi Öklid koymamıştır. Öklid’in yaptığı
şey, böyle bir kuralın olduğunu apaçık bir şekilde göstermekten, kuralı ispatlamaktan
ibarettir. Öklid’in bize varlığın ispat ettiği bu kural, eşyanın tabiatında bulunan bir
kuraldır; tabir caiz ise, bir “tabiî hukuk” kuralıdır.
Öklid’in 20 nolu teoreminden alınmış bir örnekle devam edelim:
Teorem 20: Bir üçgenin herhangi iki kenarının toplamı, diğer kenarından daha
uzundur 10 .
Öklid’in 20 nolu teoreminin de doğru olduğu apaçık bir şekilde görülmektedir.
Yukarıdaki şekilde AC ve CB kenarların uzunluklarının toplamı daima AB kenarının
uzunluğundan büyük olacaktır.
Öklid’in 20 nolu teoremi de diğer teoremleri gibi eşyanın tabiatından çıkan bir
sonuçtur. Bir üçgende iki kenarın toplamı diğer kenardan uzun olmalı ki, ortaya üçgen
çıksın. Aksi takdirde, yani iki kenarın toplamı üçüncü kenardan uzun olmaz ise,
ortaya bir üçgenin çıkması mantıken mümkün değildir. Ortada bir üçgen var ise, üçgen
denen şeyin doğası gereği, iki kenarının toplamı diğer kenarından uzun olmalıdır.
Aksi takdirde iki kenarın uçları birleşmez ve dolayısıyla ortaya üçgen şekli çıkmaz.
Bu şu anlama gelmektedir ki, Öklid’in “bir üçgende herhangi iki kenarın toplamı,
diğer kenarından daha uzundur” şeklindeki teoremi, bir kanun koyucunun veya resmî
bir matematik otoritesinin veya hatta Öklid’in kendisinin koyduğu bir kural değildir.
Bu kural üçgen denen şeyin doğasında, yani “eşyanın tabiatı”nda saklıdır. Bu kuralı
belki tarihte ilk defa Öklid ifade etmiştir; ama bu kuralın kaynağı, Öklid’in aklı veya
iradesi değil, eşyanın tabiatıdır. Bu anlamda Öklid’in bu kuralı, tabiattan kaynaklanan
bir kural, tabir caiz ise bir tabiî hukuk kuralıdır.
10. http://www.matematiknet.com/makaleler/75-oklidin-elemanlar-isimli-kitabi.html;
http://aleph0.clarku.edu/~djoyce/java/elements/bookI/bookI.html#posts (23 Ağustos 2012).