yorum-ilkeleri

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 67
sine göre “Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname
çıkarma yetkisi verebilir”. Anayasamızın 7'nci maddesi ile 91’inci maddesi
çelişmektedir. 7'nci madde genel hüküm niteliğindedir. Zira yasama yetkisini konusunda
genel bir ilke koymaktadır. Buna karşılık 91’inci madde özel hüküm (lex
specialis) niteliğindedir. Çünkü bu yasama yetkisinin belli bir kısmının, belli şartlarda
kullanılmasını ayrıca düzenlemektedir. Genel hüküm (lex generalis) ile özel hüküm
(lex specialis) çatışırsa, özel hüküm tercih edilir; genel hüküm, o alan için ihmal edilir.
Buna göre, örneğin bir kanun hükmünde kararnamenin Anayasaya uygunluğu sorunu
tartışılırken bu uygunluk, 7’nci madde açısında değil, 91’inci madde açısından
araştırılır.
1982 Türk Anayasasından diğer bir örnek: Anayasanın 138’inci maddesinin son
fıkrası, “yasama ve yürütme organları ile idare mahkeme kararlarını... hiçbir surette
değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini engelleyemez” demektedir. Buna karşılık
Anayasamızın 87’nci maddesi genel ve özel af ilânı yetkisini Türkiye Büyük Millet
Meclisine vermektedir. Keza Anayasamızın 104’üncü maddesi, Cumhurbaşkanına
belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak yetkisini vermiştir. Đlk bakışta
Anayasanın 138’inci maddesi ile 87 ve 104’üncü maddelerinin çatıştığı söylenebilir.
Ancak bu çatışma, lex specialis ilkesine göre kolayca çözümlenebilir. Çünkü, Anayasanın
138’inci maddesindeki hüküm bu konuda genel hüküm, 87 ve 104’üncü maddesindeki
hükümler ise özel hüküm niteliğindedir. Dolayısıyla böyle bir çatışma durumunda
87 ve 104’üncü maddedeki hükümler uygulanır.
Lex Superior, Lex Posterior ve Lex Specialis’in Saptanması.- Lex superior’un
tespitinde güçlük yoktur. Çünkü, her kuralın gücü bizatihi bellidir. Bir kuralın Anayasa
hükmü mü, kanun hükmü mü, yoksa yönetmelik hükmü mü olduğu kolayca anlaşılır.
Keza lex posterior’un saptanmasında da güçlük yoktur. Her kanunun kabul ediliş
ve yürürlüğe giriş tarihi bellidir. Buna karşılık lex specialis esasının uygulanmasında
büyük güçlük vardır. Çünkü hangi hükmün lex specialis (özel hüküm), hangisinin lex
generealis (genel hüküm) olduğunu saptamak oldukça güçtür. Özel olma niteliği de,
genel olma niteliği de nispî bir niteliktir. Her hüküm, bir hükme göre özel, diğer bir
hükme göre ise genel olabilir. Ancak en azından burada şu iki şeyi söyleyebiliriz: (1)
Uygulama alanı daha geniş olan hüküm genel hüküm, daha dar olan ise özel hükümdür.
Özel hüküm tek bir durum veya olaya uygulanabilirken, genel hüküm birden fazla
durum veya olaya uygulanır. (2) Söz konusu hüküm (örneğin A hükmü) olmasaydı,
o durum veya olaya bir başka hüküm (örneğin B hükmü) uygulanabiliyor ise, ikinci
hüküm (B hükmü) genel hüküm, birinci hüküm (A hükmü) özel hükümdür.