yorum-ilkeleri

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 34
anlama gelir ki, hüküm koyarken kanun koyucu, ayrım yapmaksızın genel ifadeler
kullanmış ise, kanunun kullandığı ifadeden mümkün olan en genel anlamı çıkarmak
gerekir 46 . Yani kanunun ayrıma gitmediği yerde, yorumcu da ayrım yapamaz (Ubi lex
non distinguit neque interpretis est distinguere) 47 . Diğer bir ifadeyle, sınırsız bir
hükmü sınırlamamak, hükmün genelliğine aykırı ayrımlamalar yapmamak gerekir.
Bu nedenle bu ilkeye “argumentum a generali sensu” ismini verenler de vardır.
Yukarıdaki iki ilke uyarınca, genel hükümde kullanılan genel bir tabirin kapsamına
belirli bir şeyin girip girmediği konusunda tereddüt hâsıl olursa, söz konusu şeyin
genel tabirin kapsamına girdiği sonucuna ulaşılır. Bir örnek verelim:
Örnek.- Acaba Türk Anayasa Mahkemesi, 1924 Anayasası döneminde kabul edilen
kanunları ve hatta Osmanlı Döneminde kabul edilen kanunları (bunlar yürürlükte
olmak kaydıyla), 1982 Anayasası döneminde denetleyebilir mi? Belki bu soruya ilk
bakışta denetleyemez cevabı verebiliriz. Çünkü söz konusu kanunların çıktığı dönemde
yürürlükte olan anayasalar artık yürürlükte değildir diye bir düşünce akla gelebilir.
Ancak bu cevap aşağıda açıklanacağı üzere doğru değildir. Zira 1982 Türk
Anayasasının 148’nci maddesinin ilk fıkrası, kanun türleri bakımından ayrım ve sınırlama
yapmaksızın, yani “mutlak” bir şekilde “kanunlar”ın Anayasaya uygunluğunu
denetleme yetkisini Anayasa Mahkemesine vermiştir. Bu hüküm bir “genel hüküm
(generalis regula)”dür; bu hükümde geçen “kanunlar” kelimesi bir “genel kelime
(generalia verba)”dir. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesi, “generalia verba sunt
generaliter intelligenta (genel kelimeler, genel anlamda anlaşılmalıdır)” veya “ubi lex
non distinguit, nec nos distinguere debemus (kanunun ayrım yapmadığı yerde, bizim
de ayrım yapmamamız gerekir)” ilkesi uyarınca, yürürlüğe girdiği dönem bakımından
bir ayrım olmaksızın bütün kanunları denetleme yetkisine sahiptir. Dolayısıyla Anayasa
Mahkemesi 1982 Anayasa döneminde çıkan bir kanunu denetleyebileceği gibi
1924 Anayasası döneminde ve hatta Osmanlı döneminde çıkan bir kanunu da denetleyebilir.
Keza Anayasa Mahkemesi içerik bakımından ayrım yapmaksızın bütün kanunları
(af kanunları, bütçe kanunları, yetki kanunları vs.) denetleyebilir. Çünkü 148’inci
maddede af kanunları, bütçe kanunları, yetki kanunları bakımından bir ayrım yapılmamış,
Anayasa Mahkemesine kanunları denetleme yetkisi genel olarak verilmiştir.
Dolayısıyla meclisin adî çoğunluğuyla kabul ettiği herhangi bir konudaki kanunu denetleme
yetkisine sahip olduğu gibi Meclisin beşte üç çoğunluğuyla kabul ettiği bir af
46. Georges Kalinowski, Introduction à la logique juridique: éléments de sémiotique juridique, logique des
normes et logique juridique, Paris, L.G.D.J., 1965, s.160.
47. Zacchariae, Droit civil français, Paris, 1854, c.I, s.77-78 in Christophe Grzegorczyk, Françoise Michaut
ve Michel Troper (Ed.), Le positivisme juridique, Paris, Bruxelles, L.G.D.J., Story-Scientia, 1992, s.354.