yorum-ilkeleri

Kemal Gözler, “Yorum Đlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Toplantısı, Ankara, 29.9.2012 38
sı veya ortadan kaldırılmasına veya işbu fıkranın değiştirilmesine ilişkin Anayasa değişikliği
yapılamaz”.
Đmkân varken anayasa koyucunun değiştirilmesini yasaklamadığı bir maddenin
değiştirilmesinin yasak olduğunu ileri sürmek mümkün değildir. Böyle bir şey, değiştirilmesi
açıkça yasaklanmamış olan bir maddenin yorum yoluyla değiştirilemeyecek
hükümlere katılması anlamına gelir ki, bu şekilde genişletici yorum yapılmış olur.
Genişletici yorum ise, istisna niteliğindeki hükümlerde değil, kural niteliğindeki hükümlerde
yapılabilir. Anayasa hükümlerinin değiştirilebilirliği kural, değiştirilememesi
ise istisnadır. Dolayısıyla değiştirme yasağına tâbi olan ilk üç madde, değiştirilebilme
genel kuralının istisnasını oluşturmaktadır. Đstisnalar ise exceptio est
strictissimae interpretationis ilkesi uyarınca dar yoruma tâbi tutulur. Eğer dördüncü
maddenin de ilk üç madde gibi değiştirilemez olduğunu söylersek, istisnalar dar yorumlanır
ilkesini ihlâl etmiş oluruz.
Buna karşılık, Anayasa Mahkemesi, 5 Haziran 2008 tarih ve E.2008/16,
K.2008/116 sayılı kararıyla, 4’üncü maddenin kendisinin de değiştirilemez bir madde
olduğuna karar vermiş ve şöyle demiştir:
“Kurucu iktidarın siyasal düzene ilişkin temel tercihi Anayasa'nın ilk üç maddesinde, bunun
somut yansımaları ise diğer maddelerde ortaya çıkmaktadır. 4. madde ise ilk üç maddenin güvencesi
olma niteliği itibariyle doğal olarak değiştirilmezlik özelliğine sahiptir”.
Anayasa Mahkemesinin bu kararı exceptio est strictissimae interpretationis ilkesini
ihlâl etiği için, yani bir istisna hükmünü genişletici yoruma tâbi tuttuğu için yanlış
bir karardır.
Örnek 3.- 1982 Anayasasının “Anayasaya aykırılığın diğer mahkemelerde ileri
sürülmesi” başlıklı 152’inci maddesinin ilk fıkrası şöyle demektedir:
“Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya kanun hükmünde kararnamenin
hükümlerini Anayasaya aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık
iddiasının ciddî olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara
kadar davayı geri bırakır”.
Aynı maddenin son fıkrası ise şöyle demektedir:
“Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği red kararının Resmî Gazetede yayımlanmasından
sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla
tekrar başvuruda bulunulamaz”.
Acaba bir “kanun” hükmü değil de, bir “kanun hükmünde kararname” hükmü
hakkında Anayasa Mahkemesi işin esasına girerek ret kararı vermiş ise, on yıl geç-