— 73DZIAŁ TV.Sosy,Przyrządzanie sosów. Gdy się ma robić sosy, głównąuwagę zwrócić należy na zapalenie mąki w maśle, gdyż sospowinien być klarowny i w miarę gęsty, a przytem, aby niestracił właściwego koloru. Do użycia jednorazowego bierzesię zwykle łyżkę masła i łyżkę mąki. Masło należy wprzódroztopić w rądelku, a dopiero wsypać do niego mąkę i smażyć,bez przerwy rozbijając łyżką, dopóki się nie zrobi jednostajnamasa. Potem zdejmuje się z ognia i rozbija doprzezroczystości. Na sosy rumiane trzeba masło mocniejpodsmażać, na jaśniejsze mniej, a na białe tylko roztopići zaprawić mąką. Najwygodniej jest odrazu przyrządzić sobieprzyprawę do "sosów w ten sposób : sklarować 42 dkgmasła, wsypać do tegoż 20 dkg mąki i smażyć na wolnymogniu, mieszając ciągle, aby się grudki mączne nie tworzyły— potem wlać do garnka kamiennego i używać stosowniedo potrzeby. Do rumianych sosów można przyprawęna dłuższy czas przysposobić znów w ten sposób : że wsypujesię mąkę w rądel i tak długo na wolnym ogniu miesza,aż się zrumieni, potem odstawia się od ognia i miesza,dopóki nie wystygnie — a potem przechowuje się ją w Suchernmiejscu. A gdy się ma wziąć do użycia, zagotowaćz masłem jak przy białych sosach.Octu, do wszystkich sosów używa się — przegotowany.I. Chrzan —- ciepły do drobiu, sztuki mięsa i t. d.Zagotować tłustą słodką śmietanę, dodać do niej rosołubez tłuszczu (choć niekoniecznie), utartego chrzanu z do-°rze oczyszczonemi i opłukanemi koryntkami, zagotowaćrazem, zatrzepać pszenną mąką, posolić trochę, osłodzićwedług upodobania i ugotować.1Zamiast śmietany można sos zrobić i bez niej z wodąmięsnym rosołem.2. Chrzan - zimny do mięsiw.Wziąć równe części tartego chrzanu, okrajanych z łupinyi utartych jabłek, zaprawić to dobrze octem i jak najgęstsząkwaśną śmietaną. Przemieszać wszystko razem. Jeślichrzan jest bardzo szczypiący, można wziąć trochę więcejjabłek, niż chrzanu.Ćwikła.Wziąć kilka ćwikłowych buraków średniej wielkości,opłukać, ugotować na miękko, a gdy ostygną obrać i pokrajaćw cienkie plasterki — ułożyć w słoju, przesypiijąctartym chrzanem. - Wsypać nieco cukru i wszystko zalaćlekkim z solą gotowanym a później ostudzonym octem.Taka ćwikła jest po dwóch dniach do użycia.3. Musztarda swojska.Octu winnego przystawić do ognia 1 / i1, dodać trochęcukru, trochę całego cynamonu, goździków — z tem zagotować,wsypać na miskę 10 dkg miałkiej dobrej gorczycy,zwilżyć ją dobrą oliwą, mieszając, aby się wszystka nią zwilżyła; następnie sparzyć czysto zlanym octem, przegotowanymz korzeniami, mieszając dobrze łyżką drewnianą i dolewającoctu, aby była dość rzadka, potem dołożyć do spaczonejoctem gorczycy wymoczonego i na masę usiekanegośledzia (kto lubi), rozetrzeć go dobrze z gorczycą, aby zupełniejedna masa się z tego zrobiła, potem włożyć do słoikówi zatkać dobrze. Po kilku dniach jest już do użycia.4. Sos agrestowy.Napół dojrzały agrest obiera się z szypułek, zanurza,de nie gotuje we wrzącej wodzie, pozostawia na chwilę i wylewana sito, lub durszlak, aby woda ociekła. A tymczasempodrumienić mąki w maśle, dodać troszkę wina z wodą,cukru, cynamonu i drobno uszatkowanej cytrynowej skórki.To zagotować, wrzucić agrest i potrzymać jeszcze chwilę nawolnym ogniu. Tego sosu można użyć nietylko do mięsa,lecz i do kotletów, lub pieczeni.W taki sam sposób robi się i sos porzyczkowy.
__ 74 —5. Sos biały.Łyżkę rozpuszczonego masła zmieszać z łyżką mąkii zasmażyć, lecz nie podrumienić. Rozprowadzić to bulionemz potrawki, wrzucić trochę marynowanego agrestu i zagotować,dolać kilka łyżek śmietany, zaprawić kilku żółtkami,ogrzać i zalać potrawkę. Używa się tego sosu do potrawkiz cielęciny, kur, lub indyków.Albo :Rozetrzeć na surowo łyżkę mąki i masła całkiem nabiało, rozprowadzić rosołem, lub rybim smakiem, dodaćkilka łyżek śmietany, nieco siekanego kopru zielonego, zagotowaći polać potrawę.Tego sosu używa się do potrawek białych, do ryb,osobliwie do karasiów zamiast smaku z ryb.6. Sos cebulowy — duszony.Pokrajać kilka białych hiszpańskich cebul w dosyćgrube kostki i udusić w maśle na żółto, wlać do tego kilkałyżek gęstego rumianego (francuskiego) rosołu i gotowaćprzez kwadrans na ogniu. Dodawszy kilka łyżek tęgiegooctu otrzyma się sos kwaśny.7. Sos cebulowy — ostry.Zalać kilka kawałków cukru dwoma łyżkami wodyi podrumienić, potem włożyć 12 dkg masła, podpalonegoz mąką, podlać tyle wody, ile potrzeba, i gotować z kilkuobranemi cebulami na miękko. Na dogotowaniu wlać paręłyżek octu, zagotować i przetrzeć przez sito. Ten sos powinienbyć koloru złotawego i słodko-kwaśnego smaku.8. Sos cytrynowy.Żółtka z 10. jaj,l / 21 białego lekkiego wina, sok z 3.cytryn, z jednej otartą skórkę osłodzić dobrze, przecedzićprzez sito na rądelek, ustawiony z ciepłą wodą na blaszei mieszać, aż sos zgęstnieje.Tak samo powinno się przecedzać wszelkie sosy i potrawyfasowane jak n. p. purée*) i t. d.9. Sos cytrynowy z masła.Rozbić 12 dkg masła z garścią mąki na piankę do doskonałegozbielenia, rozprowadzić rosołem z drobiu, mie-*) Czytaj : pire.75Czając gotować na raźnym ogniu, aby był biały jak śmie-'fcua i zawiesisty. Na wydaniu wsypać trochę tartej gałki'^uszkatowej i wcisnąć cytrynę dla kwaskowatości. Dla na-(' ; inia mu koloru rumianego używa się takiegoż rosołu,(to znaczy: zrumienić łyżkę masła z łyżką mąki, rozcierającciągle na ogniu, rozprowadzić pół szklanką tęgiego bulionusuchego, rozgotowanego w wodzie, wcisnąć pół cytryny,'yżeczkę karmelu, zagotować razem, przecedzić przez sito,j*a kotletach poukładać cytrynowe plasterki bez pestek i polaćtym rosołem.Tego sosu (białego) używa się do potrawki z kur, kapłonów,kurcząt, kaczek, cielęciny — nawet do szczupaka1«andacza.10. Sos czosnkowy.Zrobić zasmażkę zwykłym sposobem, wziąć 2 ziarnkaczosnku od główki, obrać z wierzchniej powłoki, środekrozetrzeć nożem na masę, dodać do zasmażki, podusić trochę,mieszając ciągle — potem rozprowadzić rosołem, dodaćsoli i zagotować.11. Sos do sznycli.Wziąć do rądelka mąki i masła, zarumienić, dolaćszklankę bulionu, lub rosołu, zagotować, zaprawić karmeu'»i, przecedzić przez sitko, dodać kilka plasterków cytryny,kaparków, korniszonów, lub marynowanych grzybków,trochę octu do smaku — zagotować sos i zalać sznycle.Kto lubi: zamiast octu można także z winem zagotować.12. Sos grzybowy.Zarumienić łyżkę masła z łyżką mąki, rozprowadzićsmakiem z grzybów suszonych i cebuli, wlać trochę octu,włożyć drobno usiekane grzyby z cebulką — zagotowaćrazem i podać do sztuki mięsa, lub kotletów.Robić można także sos grzybowy, zaprawiany śmietanądo potrawy z kaczek, kotletów z kartofli — wtedy nieleje się octu wcale — zamiast tego śmietanę, a grzyby krajesię w paski.13. Sos holenderski.Ubić kawałek masła świeżego na śmietanę, dodać4 — 5. żółtek surowych, wymieszać razem, wlać na to y, 1
- Page 1 and 2: mPOWSZECHNAKUCHNIAopartana wielolet
- Page 3: 3.4.5.67,8.9.10.11.12.13.14.15.16.I
- Page 6 and 7: — VIII —DZIAŁDrób.StronicaEoz
- Page 8 and 9: 1. Budyń mączny z dozwolonemiodmi
- Page 10 and 11: 21.22.23,24.25.26.27.28.29.30.31.32
- Page 12 and 13: — XX —DZIAŁ XXXIII.Toaleta —
- Page 14 and 15: — IVNiechaj się nam przeto godzi
- Page 16 and 17: — 8 —Eównie śmiesznie wygląd
- Page 18 and 19: — 12 —Porządek zaś bywa nast
- Page 20 and 21: — 16 —Dzisiejsi młodzieńcy »
- Page 22 and 23: — 20 —Czyszczenie naczyń rogow
- Page 24 and 25: — 24 —już niemożliwe jak przy
- Page 26 and 27: — 28 —wielkim stole; albo panie
- Page 28 and 29: — 32 —1 kwaterkapół kwarty1 k
- Page 30 and 31: — 36 —nach łagodzi zbyteczny p
- Page 32 and 33: — 40 —Gdy się zagotuje, posoli
- Page 34 and 35: — 44 —20. Zupa wiosenna.Młode
- Page 36 and 37: — 48 —się nie przypaliła. Mie
- Page 38 and 39: — 52 —46. Żur czyli zupa owsia
- Page 40 and 41: — 56 —13. Makaron i płateczki.
- Page 42 and 43: — 61 —DZIAŁ III.Pasztety, przy
- Page 44 and 45: — 64 —mały rądelek wystarcza
- Page 46 and 47: — 68 —gurkami ubrać można kap
- Page 50 and 51: — 70dobrego octu i wyciągnąć t
- Page 52 and 53: — 8031. Sos tatarski do święcon
- Page 54 and 55: — 84dzone łopatki okłada się p
- Page 56 and 57: — 88 —kryć mocno, zalepić cia
- Page 58 and 59: — 92grzybka, pietruszki, selera i
- Page 60 and 61: — 96 —zalawszy trochę rosołem
- Page 62 and 63: — 100 —51. Zrazy w kapuście.Mi
- Page 64 and 65: — 104 PIPlïtrochę cytrynowej sk
- Page 66 and 67: — 108 —— 109 —n^stółP i
- Page 68 and 69: — 112 —na to położyć warstw
- Page 70 and 71: — 1169. Pieczeń barania.Oczyści
- Page 72 and 73: — 120 —ft p r S T à s A y ffi-
- Page 74 and 75: — 124 —II. Kiełbasy, kiszki
- Page 76 and 77: — 128 —prosię kilkakrotnie moc
- Page 78 and 79: 132 —37. Wieprzowina ze skórką
- Page 80 and 81: — 136 —bułką, kawałkiem mas
- Page 82 and 83: — 140 —20. Sarna na sucho.Zabit
- Page 84 and 85: 144wnętrzności otacza. Od gęsi,
- Page 86 and 87: 148lać masłem, ściekłem na pods
- Page 88 and 89: — 152 —masła i nieco poddusić
- Page 90 and 91: — 156 —przewracając na obie st
- Page 92 and 93: — 160 —Drugi sposób (delikatni
- Page 94 and 95: — 164nie bardzo kwaśnego, dodać
- Page 96 and 97: — 16833. Śledzie, marynowane —
- Page 99 and 100:
— 174 —przegotowanego, parę ł
- Page 101 and 102:
— 178 —jąć na półmisek, zro
- Page 103 and 104:
— 182 —młodego masła, potrzą
- Page 105 and 106:
— 186 —5. Sałata włoska.Czter
- Page 107 and 108:
— 191 —taki i postawiwszy przet
- Page 109 and 110:
— 194 —studzonym octem z korzen
- Page 111 and 112:
— 199 —DZIAŁ XVI.Nabiał.I. Go
- Page 113 and 114:
202 —Dla polepszenia seru można,
- Page 115 and 116:
— 206 —7. Jajecznica.Kozbié cz
- Page 117 and 118:
— 210 —mezańskiego, kwiatu mus
- Page 119 and 120:
— 214 —masa od rądla nie zaczn
- Page 121 and 122:
— 218 —8. Grzanki, przekładane
- Page 123 and 124:
— 222 —mieszać ostrożnie, wla
- Page 125 and 126:
— 226ka, dać kawałek masła wie
- Page 127 and 128:
— 230 —trochu wystudzonego saga
- Page 129 and 130:
— 234: —diu, zważając pilnie,
- Page 131 and 132:
— 238 —20. Krem pomarańczowy n
- Page 133 and 134:
«ranili".242 —4y, lub blamanże
- Page 135 and 136:
— 246 —podaje się natychmiast,
- Page 137 and 138:
— 250 -10. Bułki do kawy.Jeden k
- Page 139 and 140:
— 254 —21. Ciasteczka zwyczajne
- Page 141 and 142:
— 258 —w ciepłe miejsce, po na
- Page 143 and 144:
— 26248. Pączki zapustne.Ciasto
- Page 145 and 146:
— 266 —dobrze wyciśnięty ser
- Page 147 and 148:
— 270 —dzeniu przekrajać je na
- Page 149 and 150:
— 274 —pieprzu, 18 żółtek, m
- Page 151 and 152:
278 WÊÊÊÊÊÊÊÊÊBÊcukru i p
- Page 153 and 154:
— 282 • —3. Innym sposobem.Tr
- Page 155 and 156:
— 286 —studzić, włożyć do s
- Page 157 and 158:
— 290Takie pomarańcze można wyj
- Page 159 and 160:
— 294 —46. Konfitura z truskawe
- Page 161 and 162:
— 298 —dżiny — a gdy wychłu
- Page 163 and 164:
— 303 —DZIAŁ XXIV.Konserwy owo
- Page 165 and 166:
— 306 —Albo: oparzone śliwki b
- Page 167 and 168:
— 311Na litr soku bierze się l /
- Page 169 and 170:
— 314 —kilogram miałkiego cukr
- Page 171 and 172:
— 318 —ze słodką, dobrą śmi
- Page 173 and 174:
— 322 —Wycisnąć 8 zielonych n
- Page 175 and 176:
— 326 —27. Podwójna czereśni
- Page 177 and 178:
— 330 —się rozpaliło bez pale
- Page 179 and 180:
— 334 —Po roku takiej maceracyi
- Page 181 and 182:
— 338 —do butelek, zakorkować
- Page 183 and 184:
— 343 —DZIAŁ XXX.Sposoby tucze
- Page 185 and 186:
— 346 — V^Rff'^lsznie uważają
- Page 187 and 188:
— 350 —15. Maść na odmrożeni
- Page 189 and 190:
— 354 —Albo: równe części go
- Page 191 and 192:
— 35SUśmierza także zgagę mak
- Page 193 and 194:
362 —dzaé jedwabne i wełniane,
- Page 195 and 196:
— 366 —nym kluczykiem) i zmywa
- Page 197 and 198:
— 870 —zupa z ryb, przyjęta od
- Page 199 and 200:
— 374 —Jeden —jedyny był tyl
- Page 201 and 202:
— 378 —6. Eosół z grzybkiem.S
- Page 203 and 204:
— 382 —Szodo z biszkoptami str.
- Page 205 and 206:
— 386 —3. Zupa rumfordzka z kas
- Page 207 and 208:
— 390 —28. Rosół z płateczka
- Page 209 and 210:
— 394 —17. Rosół z kluskami z
- Page 211 and 212:
— 398 —12. Rosół ï ziemniaka
- Page 213 and 214:
— 4025. Rosół z makaronem.Sztuk
- Page 215 and 216:
406 —LIPIEC.Obiady i wieczerze mi
- Page 217 and 218:
— 410 —2. Mamałyga, zwana kule
- Page 219 and 220:
— 414 —29. Zupa cytrynowa z ry
- Page 221 and 222:
— 418 —24. Zupa jabłczana, lub
- Page 223 and 224:
— 422 —20. Zupa cytrynowa z grz
- Page 225 and 226:
— 420 —15. Rosół z płateczka
- Page 227 and 228:
43Ô —11. Zupa rumiana z kluskami
- Page 229 and 230:
— 484 —c) Karp ze szarym sosem
- Page 231 and 232:
— 438 —Pasztet z wątróbek na
- Page 233 and 234:
— 442 —śnierską w ten sposób
- Page 235 and 236:
— 446 —Chołodziec— zupa dla
- Page 237 and 238:
— 450 —Łosoś i łososiopstrą
- Page 239:
— 454 —Zielenina surowa — nie