Mÿhÿmmÿd peyüÿmbÿr (s.ÿ.s.)tarèxè øÿxsèyyÿt kèmèSaleh KazûmovBÿøÿr tarèxèndÿ nadèr øÿxsèyyÿtlÿr olur kè, onlar ta -rèxèn bötön dþvrlÿrèndÿ anûlûr vÿ hamû onu tanûyûr.Döz dör bu cör ènsanlarûn hamûsû mösbÿt cÿhÿtlÿrè èlÿdeyèl bÿzÿn qÿddarlûüû èlÿ dÿ tarèxdÿ èz qoyub getmèø -dèr. Bÿzè ènsanlar da xalqûnûn, mèllÿtènèn gÿlÿcÿyè ö÷önhÿyatûnû baüûølamûødûr. Bu cör adamlara xalqlarûn÷oxunda rast gÿlmÿk mömköndör. ×èndÿ Konfutsè,Lao Tszu, Hèndèstanda Budda, Mahavèra, ÈrandaZÿrdöøt, èlahè dènlÿrdÿ bþyök peyüÿmbÿrlÿrdÿn olan,Hz.Èbrahèm (s), Hz.Musa (s), Hz. Davud (s), Hz.Sö ley -man (s) vÿ baøqalarû bunlara nömunÿ ola bèlÿr. Lakènbunlar è÷ÿrèsèndÿ þz xarakterèk xösusèyyÿtlÿrè èlÿ fÿrq -lÿnÿn, hÿyatûnû bötön bÿøÿrèyyÿtèn xoøbÿxt gÿlÿcÿ yè -nÿ hÿsr etmèø, se÷èlmèø bèr xösusèyyÿt vardûr kè, o pey -üÿmbÿrlÿrèn sonuncusu, xatèmul-ÿnbèya, gþr kÿmlè dènvÿ dþvlÿt xadèmè olan Hz. Mÿhÿmmÿddèr (s.ÿ.s.). 569-cu èldÿ ßrÿbèstan yarmadasûnda Abdul mutallèbèn oüluAbdullahûn aèlÿsèndÿ dönyaya gþz a÷an Hz. Mÿhÿm -mÿdèn (s.ÿ.s.) hÿyatû ÷ox èbrÿtamèzdèr. Uøaq èkÿn hÿyatûnbötön acûlarûnû yaøayan, gÿnclèyèndÿ dÿ döröst lö -yö èlÿ hÿr bèr ènsanûn dèqqÿtènè cÿlb edÿn Hz.Mÿ hÿ m -mÿdèn (s.ÿ.s.) bÿøÿr tarèxèndÿkè ÿn bþyök xèdmÿtè 610-632-cè èllÿr arasûndakû 23 èllèk tarèxè bèr dþvrdÿ Èslamdènènèn ÿsas mÿnbÿyè, bÿøÿrèyyÿt tarèxèndÿ möhömbèr yer tutan “Quranè-Kÿrèm”è hèssÿ-hèssÿ ènsanlara÷atdûrmasû olmuødur. Mèllèyyÿtèndÿn, dènèndÿn, mÿnsubolduüu etnèk qrupdan vÿ yaxud yaøadûüû coürafèÿrazèdÿn asûlû olmayaraq hÿr bèr ènsanûn maraq gþs -tÿrdèyè vÿ þyrÿnmÿk èstÿdèyè, ènsanlara yol gþstÿrÿnbèr hèdayÿt kètabû olan “Quran”da Hz. Mÿhÿmmÿdèn(s.ÿ.s.) þrnÿk bèr øÿxsèyyÿt olmasû èlÿ baülû belÿ buy -rulur: “(Ey ènsanlar) Sèzèn ö÷ön, Allah vÿ axèrÿt gö -nönÿ qovuømaüû arzu edÿnlÿr vÿ Allahû ÷ox zèkr edÿnlÿrö÷ön Allahûn el÷èsèndÿ gþzÿl bèr nömunÿ vardûr”.(ßhzab 33/21). Hècrÿtèn 5-cè èlèndÿ qöreyølèlÿr Mÿdè -nÿ yÿ höcum etdèkdÿ øÿhÿrèn ÿtrafûnda xÿndÿk qazûl -dûüû èlÿ özlÿødèlÿr. Belÿlèklÿ bèr ay möddÿtèndÿ øÿhÿrÿdaxèl ola bèlmÿyèb onu möhasèrÿ vÿzèyyÿtèndÿ saxla -dûlar. Bèr möddÿt ÿrzèndÿ ÿtrafla ÿlaqÿsè kÿsèlÿn Mÿ dè -nÿdÿkè mösÿlmanlar ÷ox ÷ÿtèn bèr vÿzèyyÿtdÿ qal mûø -dû. Bu sûxûntûlû gönlÿrdÿ peyüÿmbÿr (s.ÿ.s.) ÿfÿndèmèzèndavranûølarû, baø verÿn hadèsÿlÿr qarøûsûndakû qö rur -luluüu, tÿlaøa döømÿmÿsè, sÿbèr vÿ tÿmkènè ha mû da ruhyöksÿklèyè yaradûrdû. Qeyd olunan bu ayÿdÿ Mÿhÿm -mÿd peyüÿmbÿrèn (s.ÿ.s.) ènamû, cÿsarÿtè, zÿkasû vÿqÿrarlûlûüû nömunÿ gþstÿrèlèb. Burada o dþvrdÿkè Mÿ -dènÿ mödafèÿ÷èlÿrènÿ xètab edèlmÿklÿ yanaøû, ÿslèndÿo dþvrdÿn tutmuø tarèxèn bötön mÿrhÿlÿlÿrè ö÷ön mö -sÿlmanlarûn nömunÿ gþtörÿ bèlÿcÿyè, þrnÿk bèr øÿxsèyyÿtènhÿyatûndan bÿhs olunur. XVÛÛÛ ÿsrdÿ yaøamûømÿøhur fransûz fèlosofu Volterèn Èslam peyüÿmbÿrè Hz.Mÿhÿmmÿd (s.ÿ.s.) haqqûndakû fèkèrlÿrè dÿ, onun xa -rakterèk xösusèyyÿtlÿrènè a÷ûq gþstÿrèr: “Hz.Mÿhÿm mÿ -dèn (s.ÿ.s.) dènè ÿn parlaq dèndèr. Mþvcudluüunu zÿfÿrlÿrÿborclu olan bu dèn, yarandûüû göndÿn etèbarÿnTanrû tÿrÿfèndÿn hèfz olunmaqdadûr. O vaxtdan 1200 èlke÷mÿsènÿ baxmayaraq, o vaxt nÿ cör èdèsÿ èndè dÿelÿdèr. Mÿhÿmmÿd peyüÿmbÿr (s.ÿ.s.) tÿrÿfèndÿn qo -yulmuø qaydalar hal-hazûrda da dÿyÿrlÿrèndÿn he÷ nÿètèrmÿmèødèr. Mÿhÿmmÿd (s.ÿ.s.) Èsgÿndÿr kèmè cÿ -sur, Numa kèmè dÿ aüûllû èdè”.“Quranè-Kÿrèm” vÿ Hz. Mÿhÿmmÿd (s.ÿ.s.) haq -qûnda Almanèyanûn gþrkÿmlè dþvlÿt xadèmè Bèsmarkûndedèyè fèkèrlÿr dÿ ÷ox maraqlûdûr: “Möxtÿlèf vaxtlarda èn -sanlarû èdarÿ etmÿk ö÷ön Allah (c.c.) tÿrÿfèndÿn gþn -dÿrèldèyè deyèlÿn sÿmavè kètablarû tam vÿ ÿtraflû tÿdqèqetsÿm dÿ he÷ bèrèndÿ hèkmÿt vÿ sÿrrastlûq gþrmÿdèm.Bu qanunlar nÿènkè cÿmèyyÿtèn, hÿtta bèr evèn adam -larûnûn sÿadÿtènè tÿmèn edÿ bèlÿcÿk qövvÿdÿ deyèldèr.Bu fèkèrlÿr “Quranè-Kÿrèm”ÿ aèd edèlÿ bèlmÿz. Mÿn “Qu -ran”û hÿrtÿrÿflè araødûrdûm. Hÿr sþzöndÿ bþyök hèk -mÿtlÿr gþrdöm. Mösÿlmanlarûn döømÿnlÿrè bu kètabûnMÿhÿmmÿd (s.ÿ.s.) tÿrÿfèndÿn yazûldûüûnû èddèa et sÿlÿrdÿ, mökÿmmÿl, hÿtta ÿn mökÿmmÿl bèr zÿkaya malèkolan adamûn belÿ bèr xarèqÿ yaratdûüûnû èddèa etmÿk,reallûüû qÿbul etmÿyèb kèn vÿ qÿrÿzlÿ mÿsÿlÿyÿ yanaømaqdemÿkdèr kè, bu da elm vÿ hèkmÿtÿ zèddèyyÿttÿøkèl edèr. Mÿn èsÿ èddèa edèrÿm kè, Mÿ hÿm mÿd10 ÒÖÐÊ EËÈ / APREL-2009, No:4
(s.ÿ.s.) se÷èlmèø bèr øÿxsèyyÿtdèr. Ènsan ÿlènèn be lÿ bèrÿsÿr yaratmasû ehtèmallardan uzaqdûr”. Bèsmark Hz.Mÿhÿmmÿdèn (s.ÿ.s.) øÿxsèyyÿtè mþvzusuna toxunaraqfèkrènè belÿ tamamlayûr: “Mÿn sÿnèn möasèrènolmadûüûma gþrÿ ÷ox tÿÿssöf edèrÿm ey Mÿhÿmmÿd(s.ÿ.s.)! Bÿøÿrèyyÿtÿ ÷atdûrûb tÿblèü etdèyèn bu kètab sÿ -nèn þz ÿsÿrèn deyèldèr. O èlahèdèr. Onun èlahè olma dû üûnûèddèa etmÿk bÿhs olunan elmlÿrèn batèl oldu üu nu èddèaetmÿk qÿdÿr gölönc gþrönör. Buna gþrÿ dÿ bÿøÿrèyyÿtsÿnèn kèmè se÷èlmèø qödrÿtè bèr dÿfÿ gþrmöø vÿ bundansonra bèr daha gþrÿ bèlmÿyÿcÿkdèr. Mÿn sÿnèn sevgèdolu hözurunda dÿrèn bèr hþrmÿtlÿ baø ÿyèrÿm”.Gþrkÿmlè rus yazû÷ûsû Lev Tolstoyun fèkèrlÿrè dÿ Vol -terèn fèkèrlÿrè èlÿ öst-östÿ döøör: “Mÿnèm ö÷ön Mÿhÿm -mÿdèn (s.ÿ.s.) yolu xa÷a sètayèø etmÿkdÿn möqayèsÿolunmayacaq qÿdÿr östöndör. ßgÿr ènsan se÷èm haq -qûna malèk olsaydû, aülû baøûnda olan hÿr bèr xrèstèanvÿ hÿr bèr ènsan øöbhÿ etmÿdÿn, tÿrÿddödsöz Mÿ -hÿm mÿdèn (s.ÿ.s.) yolunu, tÿk Allah (c.c.) vÿ onun pey -üÿmbÿrènè qÿbul edÿrdè”.Amerèkanûn gþrkÿmlè alèmè vÿ yazû÷ûsû Maykl Har -tûn da Mÿhÿmmÿd peyüÿmbÿrèn (s.ÿ.s.) bÿøÿrèyyÿt ta -rè xèndÿ bþyök bèr øÿxsèyyÿt olmasû haqqûnda dedèyèfèkèr ÷ox dèqqÿtè cÿlb edÿn fèkèrdèr: “Ola bèlsèn ÷oxlarûnaqÿrèbÿ gÿlÿ bèlÿr kè, dönyadakû gþrkÿmlè øÿxsèyyÿtlÿrè÷ÿrèsèndÿ nèyÿ gþrÿ bèrèncè sûrada mÿn Mÿhÿm mÿdpeyüÿmbÿrèn (s.ÿ.s.) adûnû qeyd edèrÿm. Lakèn mÿ nÿ be -lÿ gÿlèr kè, baøqa he÷ bèr ènsan bÿøÿr tarè xèndÿ onunqÿdÿr dènè vÿ dönyÿvè èølÿrdÿ mövÿffÿqèyyÿt ÿl dÿ edÿbèlmÿmèødèr. Hÿtta èndè onun vÿfatûndan 14 ÿsr ke÷ -mÿsènÿ baxmayaraq, onun tÿblèü etdèyè dèn hal-hazûrdada ènsanlarûn hÿyatûnda ÷ox möhöm rol oy na yûr”.Mÿhÿmmÿd peyüÿmbÿr (s.ÿ.s.) haqqûnda gþr kÿm -lè øÿxsèyyÿtlÿrèn bu cör mösbÿt fèkèrlÿrè èlÿ yanaøû bÿ -zÿn dÿ onun øÿxsèyyÿtènÿ kþlgÿ döøörmÿk èstÿyÿn,mÿ sÿlÿyÿ qÿrÿzlè yanaøan, rallûüû ènkar edÿn øÿxslÿrdÿ vardûr. Hÿmèøÿ olduüu kèmè son vaxtlarda da Avro -pada bu cör hadèsÿlÿrlÿ daha ÷ox rastlaøûrûq. Sþz yoxkè, Hz. Mÿhÿmmÿd (s.ÿ.s.) hÿr bèr mösÿlmanûn sev -dèyè bèr øÿxsèyyÿtdèr. Øöbhÿsèz ke÷mèø SSRÈ ÿrazèsèndÿyaøayan ènsanlar, xösusèlÿ dÿ mösÿlmanlar onunhaqqûnda ÷ox vaxt qÿrÿzlè mÿnbÿlÿrdÿn mÿlumat al -dûqlarûna gþrÿ onun øÿxsèyyÿtènè tam olaraq bèlmÿkèm kanûnda olmamûølar. Hal-hazûrda èsÿ vÿzèyyÿt tamfÿrqlèdèr. Èslam peyüÿmbÿrènè yaxûndan þyrÿnèb bèlÿnbèr ènsan onun nÿ qÿdÿr bþyök bèr øÿxsèyyÿt ol du -üunu, nÿ qÿdÿr bþyök qÿlbÿ malèk olduüunun øahèdèolur. O, alèmlÿrÿ rÿhmÿt olaraq gþndÿrèlmèø bèr øÿxsèyyÿtdèr.“Bèr ènsan rÿsulallahû valèdeynèndÿn, þvla -dûn dan vÿ bötön ènsanlardan ÷ox sevmÿdèyè tÿqdèrdÿhÿqèqè mþmèn ola bèlmÿz” (Buxarè, man 8; Möslèm, man 70).Bþyök Törk øaèrè Mehmet Akèf ßrsoyun hÿyatûndayaøanmûø bèr hadèsÿ bu baxûmdan ÷ox èbrÿtamèzdèr.Mehmet Akèfÿ yaxûn olan adamlardan bèrè ona èradtutaraq bèr øÿxs haqqûnda bèldèrèr kè, “Mÿn sÿnèn kèmèbþyök bèr øÿxsèyyÿtdÿn he÷ gþzlÿmÿzdèm kè, sÿn on -dan kösÿrÿk onunla barûømamaqda bu qÿdÿr qÿrarlûolasan”. Cavabûnda Mehmet Akèf ßrsoy bèldèrèr kè,“ÿgÿr o, mÿnèm øÿxsèmlÿ baülû bèr øey demèø ol saydûmÿn onunla ÷oxdan barûøardûm. Lakèn o, mÿnèm ÷oxhÿssaslûqla yanaødûüûm øÿxsèyyÿtÿ, peyüÿmbÿrèmèzÿ(s.ÿ.s.) qarøû hþrmÿtsèzlèk etmèødèr”.Hÿqèqÿtÿn mþmènèn qÿlbèndÿ Allah (c.c.) sevgèsè,peyüÿmbÿr (s.ÿ.s.) sevgèsè þn planda olmalûdûr. Be -lÿlèklÿ Mehmet Akèf ßrsoyun bu mþvzudakû mþvqeyèdöøöndöröcödör. Bÿøÿrèyyÿt tarèxèndÿ nadèr øÿxsèyyÿtlÿrdÿnolan Hz. Mÿhÿmmÿd (s.ÿ.s.) hal-hazûrda da onusevÿn ènsanlarûn qÿlbèndÿ taxt qurub. O, dègÿr pey -üÿmbÿrlÿrèn hÿyatlarûnda rastûmûza ÷ûxan, ènsan zÿ ka -sûnûn qavramaqda ÷ÿtènlèk ÷ÿkdèyè mþcözÿlÿrÿ östön -lök verÿn bèr peyüÿmbÿr deyèl, daha ÷ox sÿbÿb vÿnÿtècÿyÿ ÿsaslanan, göndÿlèk hÿyatda özlÿødèyèmèz mÿ -sÿlÿlÿrèn hÿr-hansû bèrèndÿ yaøamûø olduüu þrnÿk hÿ -yatû nömunÿ gþtörÿ bèlÿcÿyèmèz, 632-cè èldÿ Mÿdènÿ -dÿ vÿfat etmèø tarèxè bèr øÿxsèyyÿtdèr. nÒÖÐÊ EËÈ / APREL-2009, No:411