Türkeli Dergisi 4. sayı - turan-sam

èêè úèëäëèê õàòèðÿëÿðèíäÿ (Ïÿùëÿâè ñöëàëÿñèíèí çöùóðó âÿñöãóòó) åðìÿíèëÿðèí Èðàíäàêû ôèòíÿêàð ôÿàëèééÿòèíÿ àèäñàéñûç-ùåñàáñûç ôàêòëàðäàí ñþùáÿò à÷ûëûð. Ôÿðäóñòóíéà çûñûíäàí áÿëëè îëóð êè, Èðàí õÿôèééÿ èäàðÿñè (ÑÀÂÀÊ)èëÿ Äàøíàêñöòéóí Ïàðòèéàñûíûí Èðàí öçðÿ øþáÿñè -«Åðìÿíè ýèçëè îðäóñó», «Åðìÿíè Òÿëÿáÿ âÿ Ýÿíúëÿðèòòè ôàãû», «Åðìÿíè Úÿìèééÿòè», «Èðàíäàêû ÅðìÿíèëÿðèíÊåøèø Øóðàñû» âÿ ñ. áó úöð àíòè-Òöðê âÿ òåððîð÷ó òÿøêèëàòëàðàðàñûíäà ñûõ ÿëàãÿ âÿ ÿìÿêäàøëûã îëìóøäóð.Åðìÿíè éåïèñêîïó Àðäàí Ìàíóêéàíûí «ÚàùàíåÈñëàì» ãÿçåòè ìöõáèðèíÿ ìöñàùèáÿñèíäÿí ùèääÿòëÿíÿíÒåùðàí Óíèâåðñèòåòëÿðèíäÿ òÿùñèë àëàí àçÿðáàéúàíëûòÿëÿáÿëÿð îíà âåðäèêëÿðè úàâàáëàðû àøàüûäàêûìÿñÿëÿëÿð ÿòðàôûíäà úÿìëÿøäèðèáëÿð:1. Õðèñòèàí (ìèëàäè) èëèíèí áàøëàíìàñû ìöíàñèáÿòèëÿÈðàíäàêû õðèñòèàíëàðû òÿáðèê åäÿí áó ðóùàíèäÿí éåíèèëäÿ ðåýèîíóìóçäà éàøàéàí ìèëëÿòëÿðÿ ñöëù âÿ ÿìèíàìàíëûãàðçó åäÿúÿéè, èðã÷èëèéÿ âÿ òàðèõè ùÿãèãÿòëÿðèíòÿùðèô îëóíìàñûíà ãàðøû ÷ûõàúàüû ýþçëÿíèëèðäè. Ëàêèíòÿÿññöô êè, éåïèñêîï Ìàíóêéàí íå÷ÿ àé ÿââÿë äåäèêëÿðèíèíòàì ÿêñèíÿ äàíûøûá, Åðìÿíèñòàíûí Ãàðàáàüåðìÿíèëÿðèíè ñèëàùëàíäûðûëìàñûíà âÿ Åðìÿíèñòàí îðäóñóíóíÃàðàáàü ùàäèñÿëÿðèíÿ ìöäàõèëÿñèíÿ ùàãããàçàíäûðûá.2. «Úàùàíå Èñëàì» ãÿçåòè ìöõáèðèíèí ñóàëûíà…”Ìþâúóä îëìàìûø Åðìÿíèñòàí òîðïàüûíûí áèð ïàð÷àñû«Àðòñàõ» âàð èäè” — äåéÿí åðìÿíè êåøèøèíèí úàâàáûíäàíùèääÿòëÿíìèø òÿëÿáÿëÿð þç ìÿêòóáëàðûíäà éà -çûð ëàð êè, ùå÷ áèð ñÿíÿä âÿ ñöáóòà ÿñàñëàíìàäàí Åð -ìÿíèñòàíûí òàðèõèíäÿí ñþç à÷àíëàð âÿ “Áþéöê Åðìÿ -íèñòàí” ùàããûíäà õöëéàëàð ñþéëÿéÿíëÿð áèëìÿëèäèðëÿð êè,èúòèìàèééÿò áó áÿä íèééÿòëÿðäÿí õÿáÿðñèç äåéèë. Ãà -ðàáàüäàêû êèëñÿëÿðè, ãÿáèðëÿðè, äàøëàðû ñöáóò êèìè îðòàëûüàýÿòèðÿíëÿð, áó éåðèí Åðìÿíèñòàíà ìÿõñóñ îëäóüóíóñþéëÿéÿí Ìàíóêéàí áèëìÿëèäèð êè, þëêÿíèí úîüðàôè ñÿðùÿäëÿðèêèëñÿ âÿ ãÿáèð äàøëàðû ÿñàñûíäà ìöÿééÿíëÿøñÿîíëàðúà áþéöê ìÿñúèäëÿð (î úöìëÿäÿí Èðÿâàíäàêû Ýþéìÿñúèä) Åðìÿíèñòàí ÿðàçèñèíäÿ ìþâúóä îëóá. Òÿá -ðèçäÿ, Ìàêóäà, Ñàëìàñäà, Òåùðàíäà, Èñôàùàíäà âÿÈðàíûí áàøãà øÿùÿðëÿðèíäÿ êèëñÿëÿð âàðäûð. ßýÿð òàðèõÿéåïèñêîïóí ìÿíòèãñèç áàõûøû èëÿ éàíàøûëñà, îíäà äå -ìÿëè, áó øÿùÿðëÿð äÿ Åðìÿíèñòàíûí ÿðàçèñè ùåñàá åäèëìÿëèäèð.Áÿëêÿ åëÿ áóíà ýþðÿ äÿ ÈÈÐ, Òöðêèéÿ, Ñóðèéàâÿ Èðàã òîðïàãëàðûíûí áèð ùèññÿñè «Åðìÿíèñòàíûí èøüàëîëóíìóø ãÿðá òîðïàãëàðû» àäû àëòûíäà «Áþéöê Åð ìÿ -íèñòàí» õÿðèòÿñèíÿ äàõèë åäèëèá. Áó èääèàëàð åðìÿíèëÿðèíáàøãà òîðïàãëàðû ãÿñá åòìÿê íèééÿòäÿí äîüóð. Áó èø -òàùà ÛÛ Äöíéà ìöùàðèáÿñèíäÿí ñîíðà Íàõ÷ûâàí, ñîíðàèñÿ Ãàðàáàü ùàããûíäà îëäó, áÿëêÿ ñàáàù äà «Äàâðèú»éàçäûãëàðû Òÿáðèç ùàããûíäà äà îëàúàã!!!3. Òåùðàí Óíèâåðñèòåòè òÿëÿáÿëÿðè áåëÿ áèð ìÿñÿëÿöçÿðèíäÿ äàéàíûðëàð êè, éåïèñêîï Ìàíóêéàí ùå÷ áèðÿñàñ îëìàäàí Ãàðàáàüû Åðìÿíèñòàíûí ùåñàá åäèð âÿáóðàäà ýåäÿí ìöùàðèáÿíè «Ãàðàáàü Ðåñïóáëèêàñû èëÿÀçÿðáàéúàí àðàñûíäà ýåäÿí ìöùàðèáÿ» àäëàíäûðûð. Òÿ -ëÿáÿëÿð þç úàâàáëàðûíäà áåëÿ áèð ìÿíòèãè ñóàë îðòàéàãîéóðëàð âÿ úàâàá âåðèðëÿð êè, «ÿýÿð Ãàðàáàü Åð ìÿ íèñ -òàíûíäûðñà, áÿñ îíäà Ìàíóêéàíûí «Ãàðàáàü Ðåñ ïóá -ëèêàñû» àäëàíäûðäûüû ãóðóì ùàíñû ôîðìóëàéà ÿñàñëàíûð?Î, áó ãóðóìóí ùå÷ áèð áåéíÿëõàëã ðÿñìè äàèðÿëÿð òÿðÿôèíäÿíòàíûíìàäûüûíû äåìÿéÿ ãîðõóð, þç ÿãèäÿñè èëÿ Åð -ìÿíèñòàí äþâëÿòè èëÿ ùÿìôèêèð îëäóüóíó ýþñòÿðèð».4. Èðàí åðìÿíèëÿðèíèí áàø éåïèñêîïóíóí Ãàðà áàü -äàêû ìöùàðèáÿ èëÿ ÿëàãÿäàð 350 ìèí ãà÷ãûíûí òàëåéèíäÿííàðàùàò îëäóüóíà âÿ îíëàðà êþìÿêëèê ýþñòÿðìÿê÷àüûðûøûíà úàâàá îëàðàã òÿëÿáÿëÿð éàçûð: «ßââÿëà, áö -òöí Ãàðàáàü ÿùàëèñèíèí ñàéû áó ðÿãÿìèí éàðûñû ãÿäÿðäè,ñîíðà áàø éåïèñêîï áèëèð êè, ìöùàðèáÿ Àçÿðáàéúàíòîðïàüûíûí äàõèëèíäÿ ýåäèð. Áóíà ýþðÿ äÿ ìöùàðèáÿíèíìöëêè ÿùàëèäÿí èáàðÿò ãóðáàíëàðû àçÿðáàéúàíëûëàðäû,íÿèíêè åðìÿíèëÿð. Ìàíóêéàíûí ãà÷ãûíëàðûí òàëåéèíÿ êè -÷èê áèð ÿëàâÿñè âàðñà î, èíêàðîëóíìàç áó ìÿñÿëÿíè ýþ -çöíöí ãàáàüûíà ýÿòèðñèí êè, Àçÿðáàéúàí òîðïàüûíûí 20ôàèçäÿí ÷îõó åðìÿíè òÿúàâöçêàðûíûí èøüàëû àëòûíäàäûðâÿ áèð ìèëéîí íÿôÿðäÿí àðòûã Àçÿðáàéúàí ìÿçëóìó þçåâèíäÿí, éóðä-éóâàñûíäàí äèäÿðýèí ñàëûíûá. Åðìÿíèñ -òàí îðäóñóíóí áó úèíàéÿòëÿðè ãàðøûñûíäà áåéíÿëõàëãèúòèìàèééÿòèí ñóñìàñûíäàí ìöòÿÿññèð îëàí òÿëÿáÿëÿðèíåðìÿíè éåïèñêîïóíà úàâàáûíûí ñîíóíäà ãåéä îëóíóðêè, ìöùàðèáÿíèí òåç ãóðòàðìàñûíû, ñöëù âÿ ÿäàëÿòèíáÿð ïà îëóíìàñûíû ÿýÿð àüàéå Ìàíóêéàí äîüðóäàí äààðçó åäèðñÿ, áóíóí ö÷öí ùÿð øåéäÿí ÿââÿë «ÁþéöêÅðìÿíèñòàí» õöëéàñûíäàí, áàøãàëàðûíûí òîðïàãëàðûíûãÿñá åòìÿê èääèàñûíäàí ÿë ýþòöðìÿëèäèð».Èðàí ùàêèì äàèðÿëÿðèíèí åðìÿíèïÿðÿñò ìþâãå òóòìàëàðûíàáàõìàéàðàã Èðàíäà, õöñóñèëÿ äÿ Ýöíåé Àçÿðáàéúàíäàáÿçè ìÿòáó îðãàíëàðû åðìÿíèëÿðèí ÿìÿë ëÿðèíèåëìè øÿêèëäÿ èôøà åäèðëÿð. Áóíëàðäàí áèðè Ýöíåé Àçÿðáàéúàíäàíÿøð åäèëÿí «Àçÿðáàéúàíäà éöçèëëèê åðìÿíèúèíÿéÿòè» àäëû æóðíàë (1, 2004-úö èë 16 sentyabr) åëìèÿùÿìèééÿòè âÿ ôàêòàëîæè çÿíýèíèëèéè èëÿ ñå÷èëÿí íöìóíÿêèìè ìàðàã äîüóðóð. Æóðíàëûí ýèðèø ìÿãàëÿñèíäÿ åð -ìÿ íèëÿðèí áó òàðèõè äöøìÿí÷èëèéíÿ äÿñòÿê âåðÿí ñèéàñè,ùÿðáè ãöââÿëÿðèí öíâàíû ýþñòÿðèëìÿêëÿ õÿéàíÿòèíìèã éàñû äèããÿòÿ ÷àòäûðûëûð. Æóðíàëäà éåð àëàí èëê ìÿãÿëÿ«Ìöñÿëìàíëàðûí åðìÿíèëÿð òÿðÿôèíäÿí ñîéãûðûìû»àä ëàíûð. ßñëèíäÿ èñÿ èñòÿð Òöðêèéÿäÿ, èñòÿðñÿ äÿ Èðàí âÿÀçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíäÿ Òöðêëÿðÿ ãàðøû ÿí ãàíëû ôàúèÿëÿðèòþðÿäÿí åðìÿíèëÿð ìàñêàëàíàðàã ÕÕ ÿñðèí ñîíóíäàÕîúàëûäà àíàëîãó îëìàéàí ñîéãûðûì òþðÿòäèëÿð.ÒÖÐÊ EËÈ / APREL-2009, No:4 51