Türkeli Dergisi 4. sayı - turan-sam

ÿley hènÿ danûømazdû. Onun Abdörrèza èlÿ dostluüununsÿbÿbè onlarûn hÿr èkèsènèn Èstambul xÿlèfÿsènÿ möxalèfÿt÷èlèketmÿsè èdè. Lakèn sönnè ßbdölvÿhhabûn øèÿAb dörrèza èlÿ necÿ dostluq etmÿsè mÿnèm ö÷ön ÷oxmaraqlû èdè. Sonradan gþrdöm kè, bu øÿhÿrèn øèÿlÿrèsön nèlÿrlÿ zahèrdÿ mehrèban davranûrlar. Bu øÿhÿrènÿhalèsènèn ÿksÿrèyyÿtè hÿm ÿrÿb, hÿm dÿ fars dèllÿrènèbèlèrdè. Törk dèlènè bèlÿnlÿr dÿ az deyèldè. ßbdölvÿhhabNÿcdè zahèrÿn sönnè èdè. Sönnèlÿrèn ÷oxu bèr yerÿ yû -üûødûqda, øèÿlÿrèn arxasûnca danûøardûlar. O èsÿ þy rÿn -dèyèmÿ gþrÿ, he÷ vaxt øèÿlÿr haqda pès sþz de mÿz dè.Hÿtta sönnèlÿrÿ qarøû èdè. O, ÿhlè sönnÿtèn dþrd mÿz -hÿbdÿn èbarÿt olmasûnû qÿbul etmèrdè vÿ deyèrdè kè,Alla hûn kètabûnda mÿzhÿblÿr haqda he÷ bèr dÿlèl yoxdur.O, hÿqèqÿtdÿ hÿdèslÿrÿ dÿ he÷ bèr ÿhÿmèyyÿt vermèrdè.Dþrd mÿzhÿb mÿsÿlÿsènÿ gÿlèncÿ, sönnèlÿr ara sûn -da Mÿhÿmmÿd peyüÿmbÿrèn vÿfatûndan bèr ÿsr son rabu dþrd alèm — ßbu Hÿnèfÿ, ßhmÿd èbn Hÿnbÿl, Malèkèbn ßnÿs vÿ Mÿhÿmmÿd èbnè Èdrès ÿø-Øafeè meydana÷ûxdû. Bÿzè xÿlèfÿlÿr dÿ bu dþrd alèmdÿn bèrè nÿ tÿqlèdetmÿyè vacèb bèlmèødèlÿr. Sönnè mÿzhÿbènÿ gþrÿ budþrd alèmdÿn baøqa he÷ bèr øÿxs “Quranè-Kÿrèm”dÿèctèhad edÿ bèlmÿz. Yÿnè, onun ömumè qa nun larûndanfaydalanmaqla xösusè hþkmlÿr ÷ûxara bèl mÿz. Bu fÿrmanmösÿlmanlarûn elm vÿ döøöncÿ qa pûlarûnûn baü -lanmasûna sÿbÿb olmuødur. Èctèhada qo yulan qadaüaÈslamûn durüunlaømasû sÿbÿbè kèmè gþs tÿrèlèr. Lakèn øèÿlÿrþz mÿzhÿblÿrènè yaymaq ö÷ön bu vasètÿdÿn (èctèhaddan)÷ox gþzÿl èstèfadÿ etmèølÿr. Bèr zamanlar øèÿlÿrènsayû sönnèlÿrèn onda bèrè qÿdÿr deyèldè. Lakèn èndèonlar da ÷oxalmûø vÿ sönnèlÿr qÿdÿr olmuølar. Bu tÿbèèbèr mÿsÿlÿdèr. Hÿqèqÿtÿn èctèhad bèr sèlaha bÿnzÿyèr kè,Èslam fèqhènè, yÿnè øÿrèÿt elmènè ènkèøaf etdèrèr, “Quranè-Kÿrèm” vÿ peyüÿmbÿrèn sönnÿtèndÿ olan hþkmlÿrèaøkarlayûr. Èctèhada qoyulan qadaüa èsÿ onu dar bèr ÷ÿr-÷èvÿdÿ saxlayûr vÿ döøöncÿ qapûlarûnû onlarûn özönÿbaülayûr. Èctèhad olmadûqda Èslam qanunlarû zamanûntÿlÿblÿrènÿ cavab vermÿz. Sÿnèn sèlahûn ÷örök, döø -mÿnèn tÿchèzatû èsÿ mökÿmmÿldèrsÿ, mÿülubèyyÿt ta -leyènÿ mÿhkumsan. Zÿnn edèrÿm yaxûn gÿlÿcÿkdÿ sön -nè mötÿfÿkkèrlÿrè dÿ èctèhad qapûsûnû a÷acaqlar. ßkstÿq dèrdÿ bèr ÿsrdÿn son ra onlar azalacaq, øèÿlÿr èsÿÿksÿrèyyÿt tÿøkèl edÿcÿklÿr. Dþrd sönnè mÿzhÿbènènèman vÿ ènanclarû bèr-bèrè èlÿ eynèdèr. Onlarûn arasûndaolan fÿrq yalnûz èbadÿtlÿrèn èncÿlèklÿrèndÿdèr.Mÿhÿmmÿd Nÿcdè þzönÿ hÿdsèz dÿrÿcÿdÿ qörrÿlÿnÿnbèr gÿnc èdè. “Quran”û vÿ sönnÿnè anlamaqdahèssÿ qapûlûrdû. Tÿkcÿ þz zamanûndakû øÿxsèyyÿtlÿrèndeyèl, dþrd mÿzhÿb alèmlÿrènèn baxûølarûnû vÿ hÿttaßbu Bÿkr vÿ Þmÿr kèmè sÿhabÿlÿrèn nÿzÿrlÿrènè dÿqÿbul etmÿzdè. Onun dÿlèlè bu èdè kè, peyüÿmbÿr de -mèødèr: “Mÿn sèzèn aranûzda “Quran”û vÿ sönnÿnè ÿmanÿtqoyub gedèrÿm”. Demÿmèødèr kè, mÿn sèzèn ara -nûzda “Quran”û, sönnÿnè, sÿhabÿ vÿ mÿzhÿb alèmlÿ -rènè qoyub gedèrÿm. O “hÿr kÿs mþvcud olan mÿzhÿbèbaxûølara, sÿhabÿ vÿ alèmlÿrèn sþylÿdèklÿrènÿ nÿ qÿ -dÿr möxalèf olsa da, “Quran”a vÿ sönnÿyÿ tabe ol -malûdûr” deyèrdè.ßbdörrèzanûn evèndÿ Mÿhÿmmÿd Nÿcdè èlÿ oradaqonaq olan Øeyx Cavad adlû qumlu bèr øèÿ alèmènènarasûnda möbahèsÿ oldu. Øeyx Cavad dedè:- ßlènèn möctÿhèd olduüunu qÿbul etdèyèn halda,nèyÿ ona tabe olmursan? Hÿqèqÿtÿn, ßlè dÿ Þmÿr vÿbaøqa sÿhabÿlÿr kèmèdèr. Mÿhÿmmÿd Nÿcdè:- Onlarûn sþzö hþccÿt ola bèlmÿz. Yalnûz “Quran”vÿ sönnÿt hþccÿtdèr. Øeyx Cavad:- Peyüÿmbÿrèmèz, mÿn elmèn øÿhÿrè, ßlè èsÿ qa -pûsûdûr, - dedèyènÿ gþrÿ ßlè èlÿ dègÿr sÿhabÿlÿr arasûndafÿrq qoymaq lazûm deyèlmè? Mÿhÿmmÿd Nÿcdè:- ßlènèn sþzö hþccÿt olsaydû, peyüÿmbÿr — mÿnsèzèn aranûzda “Quran”û, sönnÿnè vÿ ßlènè ÿmanÿt qo -yub gedèrÿm — deyÿrdè. Øeyx Cavad:- Bÿlè, mÿøhur bèr hÿdèsdÿ peyüÿmbÿr — Allahûnkètabûnû vÿ ÿhlè-beytè ÿmanÿt qoyub gedèrÿm — deyÿbuyurmuødur. ßlè èsÿ ÿhlè-beytèn ÿn bþyöyödör.Mÿhÿmmÿd Nÿcdè peyüÿmbÿrèn bu kèmè bèr hÿdèsbuyurduüunu ènkar etdè. Øeyx Cavad da onu ÿsaslûdÿlèllÿrlÿ susdurdu. Lakèn Mÿhÿmmÿd Nÿcdè etèrazedÿrÿk dedè:- Sèz peyüÿmbÿrèn — mÿn sèzèn aranûzda Allahûnkè tabûnû vÿ ÿhlè beytèmè ÿmanÿt qoyub gedèrÿm, - de -dèyènè èddèa edèrsènèz. Bÿs o, hÿzrÿtèn sönnÿsè hardaqaldû? Øeyx Cavad:- Peyüÿmbÿrèn sönnÿsè “Quran”ûn èzahûdûr. O hÿz -rÿt — Allahûn kètabûnû vÿ ÿhlè beytè ÿmanÿt qoyuram —deyÿ buyurmuødur. Allahûn kètabû dedèkdÿ, peyüÿmbÿrènsönnÿsè dÿ nÿzÿrdÿ tutulur. Mÿhÿmmÿd Nÿcdè:- ßgÿr ÿhlè beytèn sþzlÿrè “Quran”ûn èzahûdûrsa, ondahÿdèslÿrèn èzahûna nÿ ehtèyac vardûr? Øeyx Cavad:- Hÿzrÿtè peyüÿmbÿr vÿfat etdèyè zaman onun öm -mÿtè zamanûn ehtèyaclarûna cavab verÿcÿk bèr “Qu -ran” tÿfsèrènÿ ehtèyac duyurdu. Buna gþrÿ dÿ, hÿz rÿtèpeyüÿmbÿr ömmÿtènÿ lazûm olan “Quran”û ÿsl mÿnadatÿfsèr edÿn ÿhlè beytÿ tabe olmaüû ÿmr etmèødèr.Bu möbahèsÿ mÿnèm ÷ox xoøuma gÿldè. Mÿhÿm -mÿd Nÿcdè Øeyx Cavadûn qarøûsûnda acèz qalaraqsus du. Mÿn axtardûüûmû Mÿhÿmmÿd Nÿcdèdÿ tapmûødûm.Hÿqèqÿtÿn onun alèmlÿrÿ hþrmÿtsèzlèyè, dþrdxÿlèfÿyÿ ÿhÿmèyyÿt vermÿmÿsè, “Quran”û vÿ sönnÿnèanlamaq barÿdÿ möstÿqèl baxûøa sahèb olmasû, onuÒÖÐÊ EËÈ / APREL-2009, No:417