Türkeli Dergisi 4. sayı - turan-sam

olar kè, yox olmaüa baølandû. Bunlara özöm löklÿrè,meyvÿ baülarûnû, tötön vÿ ÷ay plantasèyalarûnû, zÿfÿran,zeytun baülarûnû mèsal gþstÿrmÿk olar.Mÿhz bu sahÿlÿrÿ ènvestèsèya qoyuluøu kÿnd tÿ -sÿrröfatûnûn ènkèøafûnû tÿmèn edÿr vÿ þlkÿyÿ xarècè ka -pètalûn axûnû ö÷ön zÿmèn yaradar. Bu sahÿdÿ Fransadþvlÿtè daha ÷ox maraqlûdûr. Belÿ kè, Gþygþl rayonundaözömlöklÿrèn salûnmasû vÿ yenè özöm sortlarûnûnyetèødèrèlmÿsè mÿqsÿdèlÿ Fransa dþvlÿtè ènvestèsèyayatûrmûø vÿ möÿyyÿn naèlèyyÿtlÿr dÿ ÿldÿ etmèødèr.Gÿlÿcÿk perspektèvlÿrAzÿrbaycan Respublèkasûnûn èqtèsadèyyatû hazûrdaazad bazar øÿraètènÿ ke÷èr, sahèbkarlûüûn ènkèøafûnazÿmèn yaradûr. Son èllÿr èqtèsadèyyatûn davamlû ènkèøafûnûntÿmèn edèlmÿsè, ÿhalènèn sosèal hÿyat sÿvèy yÿ sè -nèn yöksÿldèlmÿsè vacèb vÿzèfÿlÿr kèmè qarøûda durur.Respublèkamûzda aparûlan èqtèsadè èslahatlar regèonlarûnsosèal-èqtèsadè ènkèøaf sÿvèyyÿsènèn yöksÿl dèl mÿ -sènÿ, ÿmÿk ehtèyatlarûndan sÿmÿrÿlè èstèfadÿ edèl mÿ -sènÿ, yerlè vÿ xarècè sahèbkarlûüûn, möxtÿlèf tÿsÿrröfatsahÿlÿrènèn ènkèøaf etdèrèlmÿsènÿ ÿlverèølè øÿraèt yaratmûødûr.Bu baxûmdan respublèkamûzûn èqtèsadè potensèalûnûnartûrûlmasû vÿ davamlû sosèal-èqtèsadè ènkèøafûntÿmèn edèlmÿsè èstèqamÿtlÿrènèn þyrÿnèlmÿsè daèmadèqqÿt mÿrkÿzèndÿ olmalûdûr.Èqtèsadèyyatûn gÿlÿcÿk perspektèvlèyènè tÿmèn edÿnamèllÿrèn þyrÿnèlmÿsèndÿ bèz dèqqÿtèmèzè ÿsasÿn neftgÿlèrlÿrèndÿn ÿldÿ olunan vÿsaètÿ vÿ onun èstèfadÿ olun -masûna yþnÿltmÿlèyèk. Neftèn qèymÿtènèn dönya ba zar -larûnda qalxmasû 2005-cè èldÿn möøahèdÿ olunur. Sonyarûm èldÿ ÿsas yanacaq nþvöndÿ 30% bahalaømamöøahèdÿ olunub. Respublèkamûzda neft daøûyûcû larû -nûn bahalaømasû ÿsasÿn dönya malèyyÿ bazarlarûndabaø verÿn kÿskèn dÿyèøèklèklÿrlÿ èzah oluna bèlÿr. Ömu -mèyyÿtlÿ neftèn qèymÿtènèn qalxmasû neft hasèl edÿnþl kÿlÿrèn tÿbèè tÿlÿbatlarû èlÿ baülûdûr.Èlk baxûødan bu kèmè proqnozlar neft èxracat÷ûsûolan Azÿrbaycan ö÷ön ÿlverèølè gþrönör. Lakèn, neft gÿ -lèrlÿrè èlÿ ÿlaqÿdar þlkÿyÿ valyuta axûnû makroèqtèsadèmöstÿvèdÿ qeyrè-neft sahÿsènèn rÿqabÿt qabèlèyyÿtènèaøaüû salûr. Belÿ vÿzèyyÿtdÿ èqtèsadè artûmû dÿstÿklèyÿbèlÿcÿk addûmlarûn atûlmasû zÿrurèdèr.Azÿrbaycan Respublèkasûnûn èqtèsadè ènkèøafûnûngÿlÿcÿk perspektèvlÿrè.• Þlkÿ èqtèsadèyyatûnûn mþvcud strukturunu nÿ zÿrÿalmaqla konkret sahÿlÿrèn ènkèøaf etdèrèlmÿsè mÿq sÿ -dèlÿ sÿnaye øÿhÿrcèyènèn yaradûlmasû, xösusèlÿ AzadÈqtèsadè Zonalarûn (mÿsÿlÿn: Yenè Yaøma) tÿsès edèl -mÿsè èstèqamÿtèndÿ fÿalèyyÿtè sörÿtlÿndèrmÿk lazûmdûr.Respublèka ÿrazèsèndÿ AÈZ-lÿrèn yaradûlmasû mÿsÿ lÿ -sèndÿ èlkèn varèant kèmè Azÿrbaycan-Görcöstan vÿAzÿr baycan-Törkèyÿ sÿrhÿd ÿrazèsèndÿ tÿøkèl olunmasûnÿzÿrdÿn ke÷èrèlmÿlèdèr. Bunun nÿtècÿsèndÿ, qeydolunan ÿrazèlÿrdÿ èqtèsadè ènkèøaf baø verÿr, þl kÿnènèqtèsadè ÿlaqÿlÿrè genèølÿnÿr vÿ eynè zamanda, Azÿr -baycanûn regèonda sèyasè vÿ èqtèsadè durumu da ha damþhkÿmlÿnÿr.• Möalècÿ-èstèrahÿt vÿ turèzm tÿsÿrröfatû kompleksènènbþyök mèqyasda ènkèøafû ö÷ön Azÿrbaycan Res -publèkasû möstÿsna ÿlverèølè øÿraètÿ malèkdèr. Bu sa -hÿnèn ènkèøaf etdèrèlmÿsè ö÷ön onun kèfayÿt qÿdÿr yerlèÿmÿk ehtèyatlarû vardûr. Turèzm sÿnayesènè baøqa sa -hÿlÿrdÿn ÿsasÿn fÿrqlÿndèrÿn cÿhÿtlÿrdÿn bèrè dÿ onaqoyulan vÿsaètèn tez bèr zamanda bþyök mÿnfÿÿtlÿ ÿl -dÿ edèlmÿsèdèr. Bu sahÿnèn respublèka daxèlèndÿ ge -nèø mèqyasda ènkèøafû ö÷ön xeylè zÿngèn èmkanlarama lèk olan möalècÿ-èstèrahÿt mÿrkÿzlÿrènèn yaradûlma -sû vacèb mÿsÿlÿlÿrdÿn hesab olunur. Respublèka mûz -da turèzm èndustrèyasûnûn ènkèøaf etdèrèlmÿsè ö÷önbötön èmkanlar vardûr. Buraya hÿm tÿbèè-coürafè øÿraèt,hÿm dÿ èqtèsadè amèllÿr daxèldèr. Regèonlarda turèzmèndustrèyasûnûn ènkèøaf etdèrèlmÿsè ö÷ön èlk nþvbÿdÿonlarûn èqtèsadè potensèalû vÿ sÿmÿrÿlèlèyè þyrÿnèlmÿlèdèr.Bötön amèllÿr nÿzÿrdÿn ke÷èrèldèkdÿn sonra (tÿbèècoürafèøÿraèt, èqlèm amèlè, möalècÿvè vÿ mèneral sular)bu sahÿyÿ ènvestèsèya yatûrûmlarû qoymaqla, bþyökèqtèsadè sÿrmayÿ ÿldÿ oluna bèlÿr.• Tÿsÿrröfat sahÿlÿrènèn ènkèøaf etdèrèlmÿsè, on la -rûn sahÿ strukturunun tÿkmèllÿødèrèlmÿsè ö÷ön re gèonlardakÿnd tÿsÿrröfatû mÿhsullarûnûn emalûna ÿsaslanan ye -nè sÿnaye mÿrkÿzlÿrènèn yaradûlmasû tÿlÿb olunur.• Yenè èstehsal sahÿlÿrènèn yaradûlmasû vÿ sÿnayesektorunda yenè texnologèyalarûn tÿtbèqè. Tÿsÿrröfatsa hÿlÿrèndÿ maddè-texnèkè bazanûn yaradûlmasû vÿènkèøaf etdèrèlmÿsè ö÷ön bþyök èmkanlar vardûr. Bu -nun la yanaøû yûüûlan mÿhsullarûn möasèr tÿlÿblÿr sÿ -vèyyÿsèndÿ saxlanûlmasû mÿqsÿdè èlÿ mövafèq maddètexnèkèbazanûn yaradûlmasû tÿlÿb olunur. Bþlgÿlÿrdÿkÿnd tÿsÿrröfatû mÿhsullarûnûn saxlanûlmasû vÿ satûøûbazarû ènfrastrukturunun tÿmèn edèmÿsè, topdansatûøxèdmÿtènèn genèølÿndèrèlmÿsè yollarû èlÿ yanaøû respublèkadaxèlèndÿ aqroservès, toxuculuq, damazlûq, emalsÿnaye möÿssèsÿlÿrènèn ènkèøafû vÿ dègÿr tÿdbèrlÿrènhÿyata ke÷èrèlmÿsè tÿlÿb olunur. Bunun ö÷ön èlknþvbÿdÿ yerlè vÿ xarècè èø adamlarûnûn bu sahÿyÿ sÿrmayÿyatûrûmlarû tÿlÿb olunur.• Èqtèsadè èslahatlarûn ÿsas èstèqamÿtè olan bazarèqtèsadèyyatûnûn formalaømasû ö÷ön yerlè vÿ xarècè èn -vestorlarûn cÿlb olunmasû.Qeyd olunan tÿdbèrlÿrèn hÿyata ke÷èrèlmÿsè èqtèsadèyyatûngÿlÿcÿk ènkèøaf perspektèvlÿrènè tÿmèn edÿbèlÿr. n58 ÒÖÐÊ EËÈ / APREL-2009, No:4