Türkeli Dergisi 4. sayı - turan-sam

olmuødursa da bu fakt tenderlÿrèn hÿyata ke÷èrèl mÿ -sèndÿ þlkÿlÿrèn nÿzarÿtènèn, o cömlÿdÿn èctèmaè nÿ za -rÿtèn zÿèflèyènè ortaya qoymuødur.Bÿzÿn beynÿlxalq malèyyÿ fûrûldaqlarûnda xarècètècarÿt möqavèlÿlÿrè vÿ bu möqavèlÿlÿrè baülayan dþv -lÿt qurumlarû bèrbaøa rol oynayûrlar. Tÿbèè kè, bu prosesdÿþlkÿlÿrèn nèsbÿtÿn qapalû rejèmÿ malèk olmasû,èctèmaè rÿyèn göcsözlÿømÿsè dÿ èmkan yaradûr. Fèk rè -mèzè Malavè vÿ Kenèya tèmsalûnda tÿsdèqlÿsÿk yerènÿdöøÿr. Malavèdÿ hþkumÿtèn mÿtbuat fondunun mèlyonlarladollarlûq mþvcud olmayan dÿftÿrxana mallarûnû“almasû”, yÿnè mèlyonlarla dollarûn bu ad altûnda mÿ -nèmsÿnèlmÿsè, Kenèyada èsÿ Sÿhèyyÿ Nazèrlèyènèn dÿrmanalqûsû èlÿ baülû 1,5 mèlyon dollarlûq hÿcmèndÿ vÿ -saètè þz önvanûndan yayûndûrmasû bu qÿbèldÿndèr.Gþstÿrèlÿn hallar èqtèsadè ÿdÿbèyyatlarda “÷èrklè pullar”anlayûøû èlÿ tanûnûr. “×èrklè pullar”ûn ÿmÿlÿ gÿlmÿsènènvÿ yuyulmasûnûn qarøûsûnûn alûnmasûnda dönya þlkÿlÿrènèn,beynÿlxalq èctèmaèyyÿtèn bèrgÿ sÿylÿrè vacèbamèldèr. Bu o demÿkdèr kè, bèr þlkÿdÿ ÿmÿlÿ gÿlÿn“÷èrk lè pulu” þlkÿ xarècèndÿ ÿmanÿt kèmè yerlÿødèrmÿkasandûrsa onda bu pullarûn mèqdarûnûn ÷oxalmasûnaèmkan verÿr. Buna èmkan vermÿmÿk ö÷ön þlkÿlÿrènbèrgÿ ÿmÿkdaølûüûna ehtèyac yaranûr. “×èrklè pullar”aqar øû möbarèzÿ hÿm÷ènèn korrupsèyaya qarøû möba -rèzÿdèr. “×èrklè pullar”ûn yuyulmasû qeyrè-legètèm gÿlèrèngèzlÿdèlmÿsè vÿ bunun legètèm kèmè tÿqdèm edèlmÿsèprosesèdèr. Dönya mèqyasûnda “÷èrklè pullar”ûn dþvrèy -yÿsè 120 mèlyard dollardan 500 mèlyard dollara qÿdÿr(vÿ daha artûq) qèymÿtlÿndèrèlèr. Burada qèymÿtlÿndèrmÿnènbèr ne÷ÿ metodundan èstèfadÿ edèlèr. Ancaqömu mè metod þlkÿlÿrÿ hÿmèn pullarûn transferèdèr. Buèsÿ banklara depozètarlarûn øÿxsèyyÿtènè gèzlè saxlamaqèmkanûndan doüur. Avropa Bèrlèyè 1991-cè èldÿ“÷èrklè pullar”la baülû xösusè bèr dèrektèv qÿbul etmèødèr.Bu sÿnÿdÿ gþrÿ özv þlkÿlÿr “÷èrklè pullar”ûn yuyulma -sûnûn qarøûsûnû almaq ö÷ön malèyyÿ ènstètutlarûnauyüun sèstemlÿrè mþhkÿmlÿndèrmÿyè tÿlÿb etmÿk þh -dÿlèyè gþtörör. “×èrklè pullar”a nÿzarÿtè reallaødûrmaqtÿøÿbbösöndÿ olan ÿsas beynÿlxalq qurum 1989-cuèldÿ yaradûlmûø Malèyyÿ ßmÿlèyyatlarûna Nÿzarÿt tÿø -kèlatûdûr. Bu tÿøkèlatda Avropa ßmÿkdaølûq Ènkèøaf Tÿø -kèlatû, Honkonq, Sènqapur, Avropa Komèssèyasûnûn nö -mayÿndÿlÿrè vÿ dègÿr þlkÿlÿr èøtèrak edèrlÿr. Son èllÿrdÿ“÷èrklè pullar”ûn yuyulmasûna qarøû beynÿlxalq 50yenè sÿnÿd qÿbul edèlèb. Hÿm÷ènèn Malèyyÿ ßmÿlèy -yat larûna Nÿzarÿt tÿøkèlatû tÿrÿfèndÿn 40-dan artûq ye -nè tÿklèf èølÿnèb hazûrlanmûødûr. “×èrklè pullar”a, gèzlè èq -tèsadèyyata qarøû möbarèzÿ dönya mèqyasûnda ge nèø -lÿnmÿkdÿdèr.Ömumè gþtördökdÿ dönya mèqyaslû malèyyÿ fûrûldaqlarûgönömözön reallûüûdûr. Körÿsÿllÿømÿ prosesèèlÿ paralel göclÿnÿn bu hal ona qarøû da tÿdbèrlÿrè la bödedèr. Èstÿr þlkÿ mèqyasûnda, èstÿrsÿ dÿ þlkÿmèzdÿn kÿ -narda dþvlÿt, hþkumÿt, cÿmèyyÿt vÿ fÿrd sÿvèyyÿ sèn -dÿ bèrgÿ möbarèzÿ hamû ö÷ön faydalû olardû. nÒÖÐÊ EËÈ / APREL-2009, No:461