Türkeli Dergisi 4. sayı - turan-sam

Nuru Paøanûn ÛÛ Dönya möharèbÿsèndÿkèfÿalèyyÿtè vÿ möÿmmalû þlömöYusèf ßføarAzÿrbaycan Mèllè Elmlÿr Akademèyasûnûn Fèzèka Ènstètutunun elmè èø÷èsèMÿn vÿ mèllÿtèm Tanrûnûn qûrmancûyûq.Tanrû yoldan ÷ûxan mèllÿtlÿrè cÿzalandûrmaq ö÷ön bèzè gþndÿrèb!!!ATİ LLABu gön Bþyök Törk Bèrlèyènèn yaradûlmasû èstèqa -mÿ tèndÿ Törk þlkÿlÿrè dþvlÿt baø÷ûlarûnûn vÿ cÿmèy yÿt -lÿrènèn bèrgÿ fÿalèyyÿtè þz bÿhrÿsènè vermÿkdÿdèr.Törk Brlèyènÿ nömunÿ ola bèlÿcÿk Azÿrbaycan-Tör kèyÿ mönasèbÿtlÿrènèn dÿrèn tarèxè vÿ sèyasû baülarûmþvcuddur. Bu mönasèbÿtlÿr hÿr èkè dþvlÿtèn ÿn aüûr vÿmÿhvolma tÿhlökÿsèlÿ özlÿødèyè bèr vaxtlarda daha qa -barûq nÿzÿrÿ ÷arpmûødûr. ×anaqqala savaøûnda AzÿrbaycanTörklÿrènèn doüma Anadolu torpaüû uürunda dþyöø -mÿsè, 1918-cè èldÿ Qafqaz Èslam Ordusu tÿrÿfèndÿn ye -nècÿ yaranmûø vÿ he÷ bèr hÿrbè qövvÿsè olmayan AzÿrbaycanXalq Cömhurèyyÿtènèn ÿrazû bötþvlöyönönbÿr pa edèlmÿsè, 1918-1923-cö èllÿrdÿ Atatörkön apar -dûüû Èstèqlal Möcadèlÿsèndÿ Azÿrbaycan Törklÿrènènmad dè, mÿnÿvè vÿ ÿsgÿr kþmÿyè bu qardaølûq baü la -rûnû daha da mþhkÿmlÿndèrmèødè.Yerè gÿlmèøkÿn, Törkön Törkÿ qardaø kþmÿyèlÿ baü -lû haøèyÿ ÷ûxaraq bèr faktû qeyd etmÿk yerènÿ dö øÿrdû.Törkèyÿdÿ Èstèqlal Möcadèlÿsè zamanû Anadolu qardaølarûnûyadellè èøüal÷ûlardan qorumaq ö÷ön Azÿr -bay can Törklÿrè sèlahlû dÿstÿlÿrlÿ qardaø kþmÿyènÿyol lanmûølar. 1921-cè èldÿ Azÿrbaycanûn Qazax qÿzasûndaNÿsèb bÿy vÿ Yasèn bÿy Mèralayev (Kayûhan)qardaølarûnûn, Pÿnah aüa Vÿkèlovun, Mÿdÿt bÿy Alè -na qovun, Alû bÿy vÿ Kazûm bÿy Øûxlènskè qardaø la -rûnûn vÿ Mahmud koxanûn tÿøÿbböslÿrè, tÿøkèlat -÷ûlûqlarû èlÿ yaradûlan kþnöllö dÿstÿlÿr Amasyanûn Qa -raüac kÿndèndÿ töüyan edÿn yunan sèlahlû quldurlarûnaqarøû qÿhrÿmanlûqla vuruømuø vÿ döømÿnÿsarsûdûcû zÿrbÿlÿr endèrÿrÿk onlarû bu ÿrazèlÿrdÿn qo -vub ÷ûxarmûølar.Törk÷ölök èdeyasû ÿtrafûnda canû vÿ qanû èlÿ mö -ba rèzÿ aparmûø hÿr bèr Törk oülunun ke÷dèyè øÿrÿflèþmör yoluna èøûq salaraq onu möasèr gÿnclèyÿ olduüukèmè ÷atdûrmaq bèzèm ÿn ömdÿ vÿzèfÿmèz olmalûdûr.Mÿhz belÿ qÿhrÿman oüullardan bèrè dÿ hÿr bèrAzÿrbaycan Törkö ö÷ön doüma vÿ ÿzèz olan ègèd NuruPaøadûr. Dözdör, Nuru bÿy haqqûnda Azÿrbaycan mÿt -buatûnda vÿ tarèxè ÿdÿbèyyatlarda mÿlumatlar ve rèl -mèødèr. Lakèn bu yazûda èndèyÿ kèmè Azÿrbaycan mÿtbuatûndaNuru Paøa haqqûnda rast gÿlmÿdèyènèz bÿzèmÿlumatlarû vermÿk nèyyÿtèndÿyèk.Qûsa arayûøNuru Paøa (Kèllègèl) Mustafa Nurè Hacè ßhmÿd Pa -øa oülu 1889-cu èldÿ Èstanbulda anadan olmuødur.Dÿdÿ-babalarûnûn Krûm Törklÿrèndÿn olduüu sþylÿ nè lèr.1934-cö èldÿ Törkèyÿ Cömhurèyyÿtèndÿ rÿsmè soyadûda øûma qanunu qÿbul olunmuødur. Nuru Paøa da ulubabalarûnûn gÿldèyè Dunay ÷ayû aüzûndakû Kèllè vÿ ya K -èlèya Törk qalasûnûn adûnû þzönÿ soyad gþtörmöø dör.Teymÿn (leytenant) Nuru 1909-cu èldÿ Quru Qo -øunlarû Mÿktÿbènè bètèrèb. Bþyök qardaøû ßnvÿr Pa -øanûn vÿ ÿmèsè oülu Xÿlèl Paøanûn da mÿøhur hÿrb÷èolmasû bu soyun cÿngavÿr vÿ dþyöøkÿnlèyèndÿn xÿbÿrverèr. Nuru Paøa 1911-cè èldÿ Hÿrbè Akademèyanû bè -tèrÿrÿk ordu sûralarûna gþndÿrèlmèødèr. Hÿmèn dþvrlÿrOsmanlû dþvlÿtènèn olum vÿ ya þlöm yaøantûlarû èdè.Belÿ kè, yeddè cÿbhÿdÿ vuruøan osmanlûlar bötön hÿr -bè qövvÿlÿrènè sÿfÿrbÿr etmèødè. Nuru bÿyèn dþyöø fÿ -alèyyÿtè ÿsasÿn Øèmalè Afrèka cÿbhÿsè èlÿ baülûdûr. Bucÿbhÿdÿ gþstÿrdèyè ègèdlèklÿrÿ gþrÿ Nuru bÿy mènbaøûrötbÿsènÿ, 1916-cû èldÿ “Altun lÿyaqÿt” medalûna, Al -ma nèyanûn “Dÿmèr xa÷”, 1917-cè èldÿ Avstrèya-Ma -carûstan dþvlÿtènèn ö÷öncö dÿrÿcÿlè fÿrqlÿnmÿ nèøanûnalayèq gþrölmöødö. Bèzlÿrÿ Azÿrbaycan fatehè kèmètanûnan Nuru Paøa Trablus-Qÿrb cÿbhÿsèndÿ ètalyanqoøunlarûna qarøû dþyöølÿrdÿ xösusè qabèlèyyÿt vÿqÿhrÿmanlûq gþstÿrmèødèr. Mÿhz buna gþrÿ dÿ, NuruÒÖÐÊ EËÈ / APREL-2009, No:433