Türkeli Dergisi 4. sayı - turan-sam

dollarû olmuødur. Xarècè tècarÿt dþvrèyyÿsènèn 1,5 mlrddollarû (53,3%) þlkÿdÿn èxrac olunmuø mÿhsullarûn, 1,4mlrd dollarû (46,7%) èsÿ þlkÿmèzÿ èdxal edèlmèø mÿhsullarûnpayûna döøör.Xarècè tècarÿtèn ènkèøafûna vÿ ÿmtÿÿ bazarûnûn tÿkmèllÿødèrèlmÿsènÿmösbÿt tÿsèr gþstÿrÿn amèllÿrdÿn bè rè bey -nÿlxalq qurumlarla ÿmÿkdaølûq ÿlaqÿlÿrèdèr. Azÿr baycanRespublèkasûnûn qètÿlÿr özrÿ Xarècè Tècarÿt Dþv rèy yÿsè(XTD) aøaüûdakû dèaqramda (%-lÿ) gþstÿrèl mèø dèr.Respublèkamûzda XTD-nèn 81%-è Rusèya, ABØ,Tö rkèyÿ, Èsraèl, Ukrayna, Hèndèstan, Èran, Ètalèya, Alma -nèya, ×èlè, Qazaxûstan, Görcöstan, ×èn, Yunanûstan,Èn gèltÿrÿ vÿ Rumûnèyanûn payûna döøör.2008-cè èlèn èlk altû ayû ÿrzèndÿ respublèkada èdxalvÿ èxracûn nÿqlèyyat sektorunun dþvrèyyÿ ÿmsalûnû daartûrmûødûr. Tÿkcÿ tranzèt olaraq Azÿrbaycan Respu b -lèkasû ÿrazèsèndÿn 2881,1 mèn ton yök ke÷èrèlmèødèr.Tranzèt yöklÿr ÿsasÿn Ètalèya (913,9 mèn ton), Èsve÷rÿ(895,5 mèn ton), Görcöstan (435,3 mèn ton), Tacèkès tan(195,8 mèn ton), Èran (120,2 mèn ton), Törkèyÿ (108,4mèn ton), Rusèya (81,7 mèn ton), Törkmÿnèstan (69,0mèn ton), Qazaxûstan (18,1 mèn ton) vÿ dègÿr dþv lÿt -lÿrÿ gþndÿrèlmèødèr.Azÿrbaycana xarècdÿn cÿlb olunmuø kredètlÿrèn ömu -mè hÿcmè 2008-cè èlèn bèrèncè yarûsûnda 2,6 mlrd ABØdollarû, adambaøûna döøÿn xarècè borc èsÿ 300,9 ABØdollarû tÿøkèl etmèødèr. Bu gþstÿrècè 2007-cè èlèn analojèdþvrö èlÿ möqayèsÿdÿ 31,5% vÿ 30,8% artmûødûr.Èqtèsadè èslahatlar ö÷ön cÿlb edèlÿn kredètlÿr 94,3mln ABØ dollarû Beynÿlxalq Valyuta Fondundan,283,4 mln ABØ dollarû èsÿ Dönya Bankûndan alûnmûø -dûr. Ènvestèsèya layèhÿlÿrè ö÷ön cÿlb edèlÿn kredètlÿrèn945,7 mln ABØ dollarû elektrèk enerjè sektoruna, 200,4mln ABØ dollarû kÿnd tÿsÿrröfatûna, 471 mln ABØ dollarûyollarûn tèkèntèsènÿ, 41,2 mln ABØ dollarû kèmyasÿnayesènÿ, 170,7 mln ABØ dollarû neft vÿ qaz sektoruna,56,3 mln ABØ dollarû ÿrazèlÿrèn bÿrpasûna,189,8 mln ABØ dollarû sosèal sahÿlÿrÿ, 143,7 mln ABØdollarû èsÿ dègÿr sahÿlÿrÿ yþnÿldèlmèødèr.2008-cè èlèn bèrèncè röbö özrÿ kredètlÿrèn strukturu,%-lÿAzÿrbaycan Èqtèsadè Ènkèøaf Nazèrlèyè AzÿrbaycanRespublèkasûnûn 2009-cu èl ö÷ön dþvlÿt bödcÿsènèn la -yèhÿsènè hazûrlamûødûr. Hesabata ÿsasÿn 2009-cu èldÿAzÿrbaycanda èqtèsadè artûm tÿqrèbÿn 18% hesablanmûødûr.Onu da qeyd etmÿk lazûmdûr kè, proqnoz gþs -tÿ rècè dönya bazarûnda neftèn qèymÿtèndÿn asûlû olaraqdÿyèøÿ bèlÿr. Bununla yanaøû Èqtèsadè Ènkèøaf Nazèr lè yè -nèn Azÿrbaycanda ènflyasèya tempènèn carè èldÿkèndÿnaøaüû olacaüûnû vÿ dönya bazarûnda qèymÿtlÿrèn sÿ vèy -yÿsèndÿn asûlû olacaüûnû da qeyd etmèødèr. Orta möd -dÿtdÿ èsÿ (2009-2012-cè èllÿrdÿ) ènflyasèyanûn sÿvèy yÿ -sènèn enÿcÿyè proqnozlaødûrûlmûødûr. Hÿm÷ènèn Azÿr -baycan èqtèsadèyyatûnda þzÿl sektorun payûnûn 80%-dÿn ÷ox, neft sektorunun xösusè ÷ÿkèsènèn èsÿ 55%olacaüû gþzlÿnèlèr.Èqtèsadè artûm ö÷ön potensèal èmkanlarAzÿrbaycan Respublèkasûnda hÿyata ke÷èrèlÿnèqtèsadè èslahatlar þlkÿyÿ xarècè kapètalûn cÿlb olunmasûnavÿ ènvestèsèya möhètè ö÷ön bazar èqtèsadèyyatûøÿraètèndÿ cÿmèyyÿtèn artmaqda olan sosèal-èqtèsadètÿlÿbatûnûn þdÿnèlmÿsènÿ ÿlverèølè øÿraèt yaratmûødûr.Èqtèsadè artûm ö÷ön ènvestèsèya qoyuluølarûnûn ÿhÿmèy -yÿtè vÿ rolu son dÿrÿcÿ vacèbdèr.Þlkÿdÿ makroèqtèsadè gþstÿrècèlÿrèn yöksÿldèl mÿ -sè, ömumè mèllè mÿhsulun strukturunda aparûcû sa hÿ -lÿrèn, xösusèlÿ stratejè sahÿlÿrèn rolunun vÿ ÿhÿmèyyÿtènèngetdèkcÿ artûrûlmasûnû, respublèkamûz bazar èqtè sa -dèyyatûnûn mþvcudluüu øÿraètèndÿ sosèal-èqtèsadètÿrÿqqèyÿ naèl olmaq ö÷ön xösusè ènkèøaf proqramû vÿproqnozlarû èølÿnèb hazûrlanmalû vÿ onlarûn hÿyataÒÖÐÊ EËÈ / APREL-2009, No:4 55