ÏßÖéÈÑèÌâÂìñÜÃÎñà ÁÜÃÈíà åÌ à ÎÎ Öà × - LAD - nafri

ÀàÌÄèÈãÍñà ÎßâÑÈâÂìñÜÃÎñàÁÜÃÈíÃການຈັດແບ່ງປະເພດ ຄປດ ມີຄວາມບໍ ່ແນ່ນອນສູງ ແລະ ກໍບໍ ່ມີລະບົບທີ ່ຕາຍຕົວເທື ່ອ. ຢ່າງໃດກໍດີ,(Iqbal, 1995; FAO, 2002; Foppes, unpublished) ໄດ້ພະຍາຍາມຈັດປະເພດ ຄປດ ຂັ້ນທຳອິດຕາມປະເພດການນຳໃຊ້ ແລ້ວຈຶ ່ງຈັດຕາມຊະນິດຂອງຜະລິດພັນ, ຕາມຊະນິດ ຫຼ ື ຊິ ້ນສ່ວນຂອງພືດພ້ອມພິຈາລະນາ ເຖິງບົດບາດຂອງພວກມັນທີ່ມີຕໍ່ຊີວິດຂອງຄົນເຂົ້ານຳ. ຖ້ານັກຄົ້ນຄວ້າ ຫຼື ນັກພັດທະນາ ຈະພະຍາຍາມ ຈັດແບ່ງປະເພດ ຄປດ ພວກເຂົາເຈົ້າຄວນຄຳນຶງເຖິງ ລະບົບການຈັດແບ່ງທີ່ສະທ້ອນເຖິງຄວາມສຳຄັນ ຂອງ ແຕ່ລະຜະລິດພັນ ທີ່ມີຕໍ່ຄົນຜູ້ທີ່ເພິ່ງພາອາໄສມັນ.ເມື່ອໄຈ້ແຍກປະເພດ ຄປດ ໃນລະດັບບ້ານ, ວິທີການ ທີ່ມັກໃຊ້ກັນນັ້ນ ຈະແມ່ນການຈັດປະເພດຕາມປະເພດຂອງການນຳໃຊ້ຜະລິດພັນ. ສະນັ້ນ, ຈຶ່ງລວມມີ ຄປດ ປະເພດສ້າງລາຍຮັບ (ເຊັ່ນ:ເຫັດ, ປໍສາ); ຄປດ ທີ່ເປັນອາຫານປະຈຳວັນ; ຢາພື້ນເມືອງ; ແລະ ຈຳພວກທີ່ເປັນເຄື່ອງໃຊ້ໃນຄົວເຮືອນ (ເຊັ່ນ: ໄມ້ປ່ອງ, ຫວາຍ ສຳລັບການປຸກສ້າງ ແລະ ເຮັດອຸປະກອນເຄື່ອງໃຊ້). ຄູ່ມືສະບັບນີ້ ໄດ້ນຳໃຊ້ການຈັດປະເພດ ຄປດ ຂອງ FAO (2002) ແລະ Foppes (unpublished)ໂດຍຈັດພືດ ຕາມປະເພດການນຳໃຊ້ຕົ ້ນຕໍ ຂອງຜະລິດພັນ ຄປດ ທີ ່ໄດ້ຈາກພວກມັນ ເຂົ ້າໃນດ້ານຊີວິດການເປັນຢູ່ ແລະ ການພັດທະນາ ແລ້ວຈຶ່ງຈັດແບ່ງແຕ່ລະຊະນິດຕາມຊິ້ນສ່ວນ ພ້ອມໃຫ້ຄຳບັນລະຍາຍ ວ່າ ຊິ້ນສ່ວນຕ່າງໆນັ້ນ ໃຊ້ກັນແນວໃດ ແລະ ແຕ່ລະຊະນິດ ມີສະຖານະພາບດ້ານການອະນຸລັກ ຢ່າງໃດ (ເບິ່ງຕາຕະລາງ 1).À. ÜàØàÌÄàÀÑìÈແມ່ນຜະລິດພັນຈາກພືດທີ ່ກິນໄດ້ ເຊັ ່ນ: ໝາກ, ແກ່ນ, ດອກ, ຫົວ (rhizome),ຫົວຕາ (tuber), ຮາກ ແລະ ເປືອກ ຊຶ ່ງຖືກນຳໃຊ້ຕົ ້ນຕໍເປັນໂພສະນາການ, ເປັນເຄື ່ອງປຸງ (ເຄື ່ອງເທດ), ຫຼື ປຸງແຕ່ງອາຫານ (ນ້ຳມັນພືດ). ພືດອາຫານສັດ ໃຊ້ເປັນອາຫານສັດລ້ຽງ (ເຊັ່ນ: ງົວ)ກໍຖືກຈັດເຂົ້າໃນປະເພດນີ້ ເຊັ່ນກັນ.ເຂົ້າໜຽວເປັນອາຫານຫຼັກໃນ ສປປ ລາວ. ຄຳທັກທາຍທີ່ມັກໃຊ້ກັນທົ່ວໄປໃນລາວແມ່ນ ກິນເຂົ້າແລ້ວບໍ? ໂດຍປົກກະຕິແລ້ວ ທ່ານມັກຈະຖືກເຊີນກິນເຂົ້າ ແລະ ເມື່ອຄົນລາວຢາກຖາມທ່ານວ່າທ່ານມັກກິນຫຍັງ ເຂົາເຈົ້າ ມັກຈະໃຊ້ຄຳວ່າ ຢາກກິນເຂົ້າກັບຫຍັງ? ນີ້ໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າເຂົ້າມີຄວາມສຳຄັນຢ່າງຍິ່ງ ຕໍ່ຊີວິດຂອງຄົນລາວ. ຢ່າງໃດກໍດີ, ໃນຊ່ວງເວລາທີ່ອຶດເຂົ້າ ຜະລິດພັນອື ່ນ ກໍມີຄວາມສຳຄັນເໝືອນກັນ ເຮັດໃຫ້ມີຄວາມຕ້ອງການ ແລະ ມີການເກັບ ຄປດ ເພີ ້ມຫຼາຍຂຶ້ນ ໂດຍສະເພາະແມ່ນກຸ່ມຄົນຍາກຈົນ ແລະ ກຸ່ມຄົນທີ່ອາໄສໃນພື້ນທີ່ແຫ້ງແລ້ງ. ຄົນຈໍາພວກນີ້,ເມື່ອຕົນບໍ່ມີພື້ນທີ່ນາ ຫຼື ພື້ນທີ່ ທີ່ອຸດົມສົມບູນສຳລັບທຳກິນ ກໍໄດ້ຫັນໄປເພິ່ງ ຄປດ ເພື່ອເປັນແຫຼ ່ງອາຫານ. ຄປດ ໄດ້ສະໜອງ ລະບົບການດໍາລົງຊີບແບບໃຊ້ຈ່າຍຕໍ ່າ ຫຼ ື ຮຽກວ່າ ລະບົບແກ້ໄຂໄພພິບັດ ເຊັ່ນຕົວຢ່າງ ມີຫຼາຍຊະນິດມັນປ່າ ໄດ້ຖືກນຳໃຊ້ເປັນອາຫານແກ້ອຶດຫິວ ໃນຊ່ວງທີ່ຂາດເຂີນອາຫານຫຼ ັກ. ປາທີ ່ຈັບຈາກຫ້ວຍຮ່ອງທຳມະຊາດ ມີບົດບາດສຳຄັນໃນການຄ້ຳປະກັນສະບຽງ ຄືເປັນແຫຼ່ງສະໜອງ ໂປຣຕີນ ຕົ້ນຕໍ ເຖິງປະມານ 70% - 90% ຂອງໂປຣຕີນທັງໝົດ ທີ່ບໍລິໂພກໃນເຂດທົ່ງພຽງບາງບ່ອນ. ໃນ ສປປ ລາວ ໄດ້ມີການປະເມີນວ່າ ມີປະຊາກອນເຖິງ ປະມານNTFP handbook.indb 803/05/2009 8:46:06 AM