STRAHOTE NDH - Centar za prirodnjacke studije

strane izazvalo nezadovoljstvo hri{}anskog naroda. Bilo je i izgreda
protiv Jevreja i plja~ke njihove imovine.
Godine 1849. Jevrejima u celoj Monarhiji priznata su sva
gra|an ska prava, ali su mnoga ograni~enja u praksi ostala na
snazi. 1867. kona~no je u Austriji i Ma|arskoj donesen temeljni
zakon po kojem su Jevreji postali ravnopravni gra|ani i sva su
ograni~enja ukinuta.
Hrvati, koji su u pogledu “bogo{tovlja” u`ivali autonomiju, pri -
klju~ili su se tom zakonodavstvu tek 1873. godine.
Ve} pre postignu}a potpune ravnopravnosti po~elo je doseljavanje
Jevreja u Hrvatsku iz drugih krajeva Monarhije, najvi{e iz
Burgenlanda i Ma|arske. Kada su kona~no ograni~enja ukinuta,
porastao je broj useljenika i Jevreji se nisu bavili samo sitnom
trgovinom, ve} su postali i industrijalci, bankari, a bio je i veliki
broj intelektualaca: lekara, advokata, graditelja i umetnika.
Te tendencije nastavile su se i u 20. veku. Me|u samim Jev -
rejima bile su tada dve struje. Liberalna, ~ije pristalice vide sada,
nakon {to su sva ograni~enja ukinuta, mogu}nost asimilacije i
integracije u mesno dru{tvo, dakle – u Hrvatskoj s Hrvatima, u
Ma|arskoj s Ma|arima itd. Druga, konzervativna i ortodoksna,
`elela je ostati verna religioznim pogledima i delovati u dru{ -
tveno-politi~kom `ivotu zasebno.
Tako je do{lo do raskola i stvaranja zasebnih op{tina. Treba
nagla siti da je broj ortodoksnih u Hrvatskoj bio mali i takav je i
ostao.
U tom razdoblju, kada su Jevreji dobijali gra|anska prava,
izbio je antisemitizam u Hrvatskoj, kao i u drugim zemljama
Evrope. Moderni antisemitizam nije vi{e baziran samo na tradicionalnoj
verskoj mr`nji, ve} ima nove razloge, kao reakciju na
prava koja su Jevreji stekli. Jevreji su se mogli naseliti u gradovima
i slobodno trgovati, dakle, postali su konkurencija hri{}anskim
trgovcima. Izbijaju nemiri i ispadi protiv Jevreja.
Jevreji iz drugih delova Monarhije doseljavaju se sada u
Hrvatsku. Hrvati vide u njima strance, prido{lice. Pored toga jo{
govore ma|ar ski ili nema~ki, a hrvatski govore slabo, ili uop{te
ne.
52