WEATHER STATIONS

Ciekawsze jest dla mnie to, że jako nastolatek nie potrafiłem użyć języka do
wyrażenia swojej miłości do rzeki Yarry. A teraz, gdy to już potrafię, słowa nadal mnie
zawodzą. Może to i dobrze? Mój (nieco dojrzalszy) intelekt i kreatywność nie są w
stanie wyrazić tej miłości — uczuć, jakie wzbudzała we mnie ta rzeka, gdy nią żyłem,
chodziłem, pływałem i marzyłem o niej jako młody chłopak.
Wczoraj poszedłem na spacer wzdłuż Yarry ze swoją szesnastoletnią córką, Niną. Po
drodze wstąpiliśmy na herbatę do mojej matki. Ma dobrze po siedemdziesiątce i całe
swoje życie mieszkała zaledwie parę kilometrów od centrum miasta. Sporą część mojego
dzieciństwa spędziliśmy przeprowadzając się z miejsca na miejsce, uciekając przed
komornikami, policją i rządowymi buldożerami, ale nigdy nie przenieśliśmy się nigdzie
daleko. Żyliśmy zgodnie z zasadą, której moja matka nauczyła się od swojej matki: „Jeśli
wieczorem w łóżku nie słyszysz tramwajowych dzwonków, to mieszkasz za daleko.“
Po wyjściu od matki ruszyliśmy wzdłuż terenów zielonych oddzielających autostradę
Eastern Freeway od wąskich uliczek wiodących w stronę rzeki. Kiedyś była tu ulica
domów szeregowych, pełna dzieci, kuchennych stołów i ogródków ze szczekającymi
psami. Nic z tego nie zostało. W pewnym miejscu zwróciłem Ninie uwagę na to, że
stoi na progu domu z mojego dzieciństwa. Rozejrzała się wtedy dookoła, jakby szukała
jakiegoś ducha. Dom, w którym kiedyś mieszkałem, został zburzony, by zrobić miejsce
pod nową drogę. Był na tyle blisko rzeki, że leżąc wieczorem w łóżku w swoim pokoju,
czułem zapach wody i słyszałem jej szum nad wodospadem Dights Falls, zaledwie
kilkaset metrów od naszej tylnej furtki.
W latach, podczas których kręciłem się nad rzeką, były tu pozostałości po
dziewiętnastowiecznej dzielnicy przemysłowej. Przędzalnie bawełny i fabryki ciągnęły
się wzdłuż niższego biegu rzeki. Robotnicy z przędzalni mieszkali w ciasnocie w
wąskich domach zbudowanych w cieniu tego kapitalistycznego przedsięwzięcia. Samo
Dights Falls, wzniesione ponad „naturalnym“ wodospadem, jest dziełem rąk ludzkich.
Napędzało turbinę w sterowni, która dostaraczała wodę do przędzalni. Gdy nastały moje
czasy nad rzeką, jakieś 100 lat później, i przędzalnia i sterownia były już w ruinie. Tym
lepiej dla nastolatków szukających miejsca dla siebie.
Razem z Niną zrobiliśmy zdjęcia wodospadu i poszliśmy do sterowni. Ruina jest
zapezbieczona, ale nadal wyczuwa się jej przeszłość; nieświeży smród stojącej wody na
dnie, wilgotny mech porastający coraz wyżej czerwone, ceglane mury, odgłosy drapania
dochodzące z ciemności poniżej, być może wywołane przez gnące się na wietrze nagie
gałęzie drzew. A może przez szczury wodne, które, gdy byliśmy dziećmi, przechadzały
się śmiało w błocie, pośród śmieci i chwastów. Pokazałem Ninie różne miejsca wokół
wodospadu: tam, gdzie jeździliśmy na rowerach, gdzie skakaliśmy ze skałek do wody,
gdzie znaleźliśmy wypalone wraki skradzionych aut. Nie wydaje mi się, by moje
opowieści o czasach nastoletnich wzbudziły zazdrość Niny, ale wiem, że ona też ma w
sobie pragnienie odkrycia własnych miejsc, miejsc poza kontrolą, z dala od wścibskich
oczu urzędników, rodziców czy napastliwych kamer telewizji przemysłowej. Niełatwo
jest znaleźć takie miejsca we współczesnym mieście. Mam nadzieję, że Nina się na nie
natknie zanim będzie za późno, zanim dorośnie.
Zostawiliśmy za sobą wodospad i poszliśmy wzdłuż rzeki w stronę miasta. Mijaliśmy
niezliczone rynsztoki, którymi śmieci płyną z ulic do wody. Gdy byłem mały, nietrudno
było zobaczyć chemikalia wrzucane prosto do wody przez fabryki położone wyżej. Do lat
70. XX wieku dolny bieg Yarry był powszechnie traktowany jak dostępny dla wszystkich,
przemysłowy ściek. Pływanie było niebezpieczne (o czym sam się kiedyś przekonałem,
gdy po kąpieli w rzece dostałem ropnych czyraków i jakiejś dziwnej wysypki). W latach
70. XX wieku melbourneńska gazeta The Age rozpoczęła kampanię „Give The Yarra
A Go“ („Szansa dla Yarry“), której celem było rozpowszechnienie wiedzy o rzece oraz
344 STACJE POGODY: OPISAĆ ZMIANĘ KLIMATU