Eibarko euskara Gure hizketaren doinu eta berbak Asier

5.3.- PERPAUS MENDERATUAK
Juntaduraren antzera, menderakuntza ere perpausak elkartzeko bidea dugu, baina
kasu honetan elkartutako perpaus biak ez dira parean egoten, bata bestaren mendean
baizik. Hori dela-eta, mendeko perpausa beti goragoko perpaus baten osagaia
izaten da, honi txertatua egoten baita.
5.3.1.- PERPAUS OSAGARRIAK
Sintaxia
Perpaus osagarriei buruz labur zerbait esateko, mendeko perpausak sustantibo
edo izen baten lekua betetzen duela esan dezakegu eta, izenak berak adierazten
duen moduan, normalean osagarriak izan ohi direla, hau da, perpaus nagusiko
elementu batekin “konplementazio-erlazioa” dutela. Ondoren ikusiko dugun
moduan, era ezberdinez sor daitezke perpaus osagarriak.
5.3.1.1.- Adierazpen-perpaus osagarriak
Izenak berak agertzen duen moduan, sail honetako perpaus osagarrien mendeko
perpausa adierazpen-perpausa da. Hala ere, mendeko perpaus horiek menderagailu
bat baino gehiago darabilte perpaus nagusian txertatzeko. Perpaus osagarrietan
menderagailu hedatuena -e(la) atzizkia dugu:
Ta hori sarrittan komentau da, ta eskribidu be bai iñok iñoix, Eibarren horixe
egoten dala, sekula ez dala distinziñorik egon bai ugezaba, jefia, enkargaua,
bihargiña, akabatzaillia edo ingeñierua… danak nahastauta!
Nik pentsatzen dot gustorago ez ebala hartuko haxe erregalua baiño.
Ba pentsatzen dot izeten zala ordua bederatzirek, uste dot. Bederatziretatik
hamabixetara izeten zan ta gero, uste dot, zala ordu bi ta erdietatik, bostak,
edo bost eta erdiak artekue edo.
Nik pentsatzen dot beste bide baten doiazela, bide apartekuan goiazela, baiña
bixok nahi dogula ontasuna geuretako eta bestiendako.
Baina bada, antzekoa izan arren, honengandik bereizten den menderagailu bat:
-(e)na. Honako hau zerbait ziurra denean, hau da, “badakit” edo “ikusten da” bezalako
egituren osagarri erabiltzen da:
Eibarko Euskara. Gure hizketaren doinuak eta berbak
329