Eibarko euskara Gure hizketaren doinu eta berbak Asier

Ezaugarri fonetikoak
2.1.4.2.- /r/ aurrean bokal irekidura, bereziki e>a
Dardarkari azkarraren aurrean, bokalak irekitzeko joera dago hainbat hizkuntzatan,
eta baita euskaraz ere (Michelena, 1990). Irekidurarik ezagunena e>a bilakaera
da, mendebaleko hizkeretan hainbat adibide dituena. Mendebaleko hizkeren
mugak gainditu, eta Urola eta Goierri ingurura ere heldu da (Etxabe eta
Garmendia, 2003), eta beste euskalki batzuetan ere aurki daitezke adibideak.
Eibarren ere, salbuespenak ugari izan arren, hainbat eta hainbat dira arau hori betetzen
duten hitzak.
Bokal arteko dardarkari azkarraren aurrean askotan gertatzen da bilakaera hori:
astartu (‘aztertu’), asarre, txarri, barri, barriketa, basarri, entiarro, barriro, sarrailla... Eta
baita hitz amaieran ere: bidar, istar, pitxar, bastar, taillar, pipar, puskar, muskar... 34
Hala ere, esan bezala, hainbat salbuespen daude.
1.- Berba hasieran ez dirudi gertatzen denik: erres (‘erraz’), erro, errape, erramu (‘ereinotz’),
erreka, erregaldaria, erri...
2.- Badirudi salbuespen direla berba hasieran beste e bat duten berbak: eper, eser,
eder...
3.- Baita -ker amaieradun zenbait ere: oker, aker, esker....
4.- Amaitzeko, salbuespen da, Durangaldean eta Lea-Artibain bezala, Bizkaiko sartaldean
irekitzeko joera duen gerri.
5.- Dardarkaria kontsonante baten aurrean badago, orduan ez dago bokal irekidurarik
gehienetan: aterpe, atertu, kerten, berba, berna, bertan.... Kasu honetan salbuespen
dira irekidura egiten duten berbak: eguardi, bardin, sarba (‘zerba’), astartu,
partika (burdiaren zatia)... Hitz bakoitzaren kasuan, irekiduraren arrazoia
ezberdina izan daiteke (Michelena, 1990).
34 Michelenaren ustez (1990), beste talde batekoak omen dira izardi, igarri, igari eta txintxarri hitzak.
Horietan, hiru bokaleko hitzak denak, bi bokal itxiren artean egotearen ondorioz gertatu omen da e>a irekidura,
disimilazioz. Kasu horietan ere, Eibarren a-dun formak bakarrik aurkituko ditugu.
Eibarko Euskara. Gure hizketaren doinuak eta berbak
75